%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %Ratnakarandakasravakacara of Samantabhadra & Ratnakarandakasravakacaratika of Prabhacandra: %Based on the edition edited by Jugalakisora Mukhtara / the edition of edited by Pannalala "Vasanta" Sahityacarya %Manikacandra Digambara Jainagranthamala Samiti / Vira Seva Mandira-trasta Prakasana %Manikacandra Digambara Jainagranthamala No.24 / Yugavirasamantabhadragranthamala No.2 %Bambai V.S.1982 / Varanasi 1972 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% zrIvItarAgAya namaH/ zrIsamantabhadrasvAmiviracito ratnakaraNDazrAvakAcAraH/ zrIprabhAcandrAcAryanirmitaTIkAlaGkRtaH/ samantabhadraM nikhilAtmabodhanaM jinaM praNamyAkhilakarmazodhanam/ nibandhanaM ratnakaraNDake paraM karomi bhavyapratibodhanAkaram//1// zrIsamantabhadrasvAmI ratnAnAM rakSaNopAyabhUtaratnakaraNDakaprakhyaM samyagdarzanAdiratnAnAM pAlanopAyabhUtaM ratnakaraNDakAkhyaM zAstraM kartukAmo(p.1) nirvighnataH zAstraparisamAptyAdikaM phalam abhilaSann iSTadevatAvizeSaM namaskurvann Aha --- namaH zrIvardhamAnAya nirdhUtakalilAtmane/ sAlokAnAM trilokAnAM yadvidyA darpaNAyate//1// "namo" namaskAro 'stu/ kasmai? "zrIvardhamAnAya" antimatIrthaMkarAya tIrthakarasamudAyAya vA/ katham? ava samantAd RddhaM paramAtizayaprAptaM mAnaM kevalajJAnaM yasyAsau vardhamAnaH/ "avApyor allopaH" ity avazabdAkAralopaH/ zriyA bahiraGgayAntaraGgayA ca samavazaraNAnantacatuSTayalakSaNayopalakSito vardhamAnaH zrIvardhamAna iti vyutpatteH, tasmai/ kathaMbhUtAya? "nirdhUtakalilAtmane" nirdhUtaM sphoTitaM kalilaM jJAnAvaraNAdirUpaM pApam Atmana AtmanAM vA bhavyajIvAnAM yenAsau nirdhUtakalilAtmanA tasmai/ "yasya vidyA" kevalajJAnalakSaNA/ kiM karoti? "darpaNAyate" darpaNa ivAtmAnam Acarati/ keSAm? "trilokAnAM" tribhuvanAnAm/ kathaMbhUtAnAm? "sAlokAnAM" alokAkAzasahitAnAm/ ayam arthaH --- yathA darpaNo nijendriyAgocarasya mukhAdeH prakAzakas tathA sAlokatrilokAnAM tathAvidhAnAM tadvidyA prakAziketi/ atra ca pUrvArdhena bhagavataH sarvajJatopAyaH, uttarArdhena ca sarvajJatoktA//1// atha tannamaskArakaraNAnantaraM kiM kartuM lagno bhavAn ity Aha --- dezayAmi samIcInaM dharmaM karmanibarhaNam/ saMsAraduHkhataH sattvAn yo dharaty uttame sukhe//2// "dezayAmi" kathayAmi/ kam? "dharmam"/ kathaMbhUtam? "samIcInaM" abAdhitaM tadanuSThAtQNAm iha paraloke copakArakam/ kathaM taM tathA nizcitavanto bhavanta ity Aha "karmanibarhaNaM" yato dharmaH saMsAraduHkhasampAdakakarmaNAM(p.2) nibarhaNo vinAzakas tato yathoktavizeSaNaviziSTaH/ amum evArthaM vyutpattidvAreNAsya samarthayamAnaH saMsAretyAdy Aha saMsAre caturgatike duHkhAni zArIramAnasAdIni tebhyaH "sattvAn" prANina uddhRtya "yo dharati" sthApayati/ kva? "uttame sukhe" svargApavargAdiprabhave sukhe sa dharma ity ucyate//2// athaivaMvidhadharmasvarUpatAM kAni pratipadyanta ity Aha --- saddRSTijJAnavRttAni dharmaM dharmezvarA viduH/ yadIyapratyanIkAni bhavanti bhavapaddhatiH//3// dRSTiz ca tattvArthazraddhAnam, jJAnaM ca tattvArthapratipattiH, vRttaM cAritraM pApakriyAnivRttilakSaNam/ santi samIcInAni ca tAni dRSTijJAnavRttAni ca/ "dharmaM" uktasvarUpam/ "viduH" vadanti pratipAdayante/ ke te? "dharmezvarA" ratnatrayalakSaNadharmasya IzvarA anuSThAtRtvena pratipAdakatvena ca svAmino jinanAthAH/ kutas tAny eva dharmo na punar mithyAdarzanAdIny apIty Aha --- yadIyetyAdi/ yeSAM saddRSTyAdInAM sambandhIni yadIyAni tAni ca tAni pratyanIkAni ca pratikUlAni mithyAdarzanAdIni "bhavanti" sampadyante/ kA? "bhavapaddhatiH" saMsAramArgaH/ ayam arthaH --- yataH samyagdarzanAdipratipakSabhUtAni mithyAdarzanAdIni saMsAramArgabhUtAni/ ataH samyagdarzanAdIni svargApavargasukhasAdhakatvAd dharmarUpANi siddhyantIti//3// tatra samyagdarzanasvarUpaM vyAkhyAtum Aha --- zraddhAnaM paramArthAnAm AptAgamatapobhRtAm/ trimUDhApoDham aSTAGgaM samyagdarzanam asmayam//4// samyagdarzanaM bhavati/ kim? "zraddhAnaM" ruciH/ keSAm? "AptAgamatapobhRtAM" vakSyamANasvarUpANAm/ na caivaM SaDdravyasaptatattvanavapadArthAnAM zraddhAnasaMgRhItam ity AzaGkanIyaM AgamazraddhAnAd eva tacchraddhAnasaGgrahaprasiddheH/(p.3) abAdhitArthapratipAdakam AptavacanaM hy AgamaH/ tacchraddhAne teSAM zraddhAnaM siddham eva/ kiMviziSTAnAM teSAm? "paramArthAnAM" paramArthabhUtAnAM na punar bauddhamata iva kalpitAnAm/ kathaMbhUtaM zraddhAnam? "asmayaM" na vidyate vakSyamANo jJAnadarpAdyaSTaprakAraH smayo garvo yasya tat/ punar api kiMviziSTam? "trimUDhApoDhaM" tribhir mUDhair vakSyamANalakSaNair apoDhaM rahitaM yat/ "aSTAGgaM" aSTau vakSyamANAni niHzaGkitvAdIny aGgAni svarUpANi yasya//4// tatra saddarzanaviSayatayoktasyAptasya svarUpaM vyAcikhyAsur Aha --- AptenotsannadoSeNa sarvajJenAgamezinA/ bhavitavyaM niyogena nAnyathA hy AptatA bhavet//5// "Aptena" bhavitavyam, "niyogena" nizcayena niyamena vA/ kiMviziSTena? "utsannadoSeNa" naSTadoSeNa/ tathA "sarvajJena" sarvatra viSaye 'zeSavizeSataH parisphuTaparijJAnavatA niyogena bhavitavyam/ tathA "AgamezinA" bhavyajanAnAM heyopAdeyatattvapratipattihetubhUtAgamapratipAdakena niyamena bhavitavyam/ kuta etad ity Aha --- "nAnyathA hy AptatA bhavet"/ "hi" yasmAt anyathA uktaviparItaprakAreNa, AptatA na bhavet//5// atha ke punas te doSA ye tatrotsannA ity AzaGkyAha --- kSutpipAsAjarAtaGkajanmAntakabhayasmayAH/ na rAgadveSamohAz ca yasyAptaH sa prakIrtyate//6// kSuc ca bubhukSA/ pipAsA ca tRSA/ jarA ca vRddhatvam/ AtaGkaz ca vyAdhiH/ janma ca karmavazAc caturgatiSUtpattiH/ antakaz ca mRtyuH/ bhayaM cehaparalokAtrANAguptimaraNavedanAkasmikalakSaNam/ smayaz ca jAtikulAdidarpaH(p.4)/ rAgadveSamohAH prasiddhAH/ cazabdAc cintAratinidrAvismayamadasvedakhedA gRhyante/ ete 'STAdazadoSA yasya na santi sa AptaH "prakIrtyate" pratipAdyate/ nanu cAptasya bhavet kSut, kSudabhAve AhArAdau pravRttyabhAvAd dehasthitir na syAt/ asti cAsau, tasmAd AhArasiddhiH/ tathA hi/ bhagavato dehasthitir AhArapUrvikA, dehasthititvAd asmadAdidehasthitivat/ jainenocyate --- atra kim AhAramAtraM sAdhyate kavalAhAro vA? prathamapakSe siddhasAdhanatA "Asayogakevalina AhAriNo jIvA" ity AgamAbhyupagamAt/ dvitIyapakSe tu devadehasthityA vyabhicAraH/ devAnAM sarvadA kavalAhArAbhAve 'py asyAH saMbhavAt/ atha mAnasAhArAs teSAM tatrasthitis tarhi kevalinAM karmanokarmAhArAt sAstu/ atha manuSyadehasthititvAd asmadAdivat sA tatpUrvikA iSyate tarhi tadvad eva taddehe sarvadA niHsvedatvAdyabhAvaH syAt/ asmadAdAv anupalabdhasyApi tadatizayasya tatra saMbhave bhuktyabhAvalakSaNo 'py atizayaH kiM na syAt/ kiM ca asmadAdau dRSTasya dharmasya bhagavati samprasAdhane tajjJAnasyendriyajanitatvaprasaGgaH syAt/ tathA hi --- bhagavato jJAnam indriyajaM jJAnatvAt asmadAdijJAnavat/ ato bhagavataH kevalajJAnalakSaNAtIndriyajJAnAsaMbhavAt sarvajJatvAya datto jalAJjaliH/ jJAnatvAvizeSe 'pi tajjJAnasyAtIndriyatve dehasthititvAvizeSe 'pi taddehasthiter akavalAhArapUrvakatvaM kiM na syAt/ vedanIyasadbhAvAt tasya bubhukSotpatter bhojanAdau pravRttir ity uktir anupapannA;(p.5) mohanIyakarmasahAyasyaiva vedanIyasya bubhukSotpAdane sAmarthyAt/ "bhoktum icchA bubhukSA", sA mohanIyakarmakAryatvAt kathaM prakSINamohe bhagavati syAt? anyathA riraMsAyA api tatra prasaGgAt kamanIyakAminyAdisevAprasakter IzvarAdes tasyAvizeSAd vItarAgatA na syAt/ vipakSabhAvanAvazAd rAgAdInAM hAnyatizayadarzanAt kevalini tatparamaprakarSaprasiddher vItarAgatAsaMbhave bhojanAbhAvaparamaprakarSo 'pi tatra kiM na syAt, tadbhAvanAto bhojanAdAv api hAnyatizayadarzanAvizeSAt/ tathA hi --- ekasmin dine yo 'nekavArAn bhuGkte, kadAcit vipakSabhAvanAvazAt sa eva punar ekavAraM bhuGkte/ kazcit punar ekadinAdyantaritabhojanaH, anyaH punaH pakSamAsasaMvatsarAdyantaritabhojana iti/ kiM ca --- bubhukSApIDAnivRttir bhojanarasAsvAdanAd bhavet tadAsvAdanaM cAsya rasanendriyAt kevalajJAnAd vA? rasanendriyAc cet matijJAnaprasaGgAt kevalajJAnAbhAvaH syAt/ kevalajJAnAc cet kiM bhojanena? dUrasthasyApi trailokyodaravartino rasasya parisphuTaM tenAnubhavasaMbhavAt/ kathaM cAsya kevalajJAnasaMbhavo bhuJjAnasya zreNItaH patitatvena pramattaguNasthAnavartitvAt/ apramatto hi sAdhur AhArakathAmAtreNApi pramatto bhavati nArhan bhujAno 'pIti mahac citram/ astu tAvaj jJAnasaMbhavaH tathApy asau kevalajJAnena pizitAdyazuddhadravyANi pazyan kathaM bhuJjIta antarAyaprasaGgAt/ gRhasthA apy alpasattvAs tAni pazyanto 'ntarAyaM kurvanti kiM punar bhagavAn anantavIryas tan na kuryAt/ tadakaraNe vA tasya tebhyo 'pi hIna sattvaprasaGgAt/ kSutpIDAsaMbhave cAsya katham anantasaukhyaM syAt yato 'nantacatuSTayasvAmitAsya/ na hi sAntarAyasyAnantatA yuktA jJAnavat/ na ca bubhukSA pIDaiva na bhavatIty abhidhAtavyaM "kSudhAsamA nAsti zarIravedanA" ity abhidhAnAt/ tad alam atiprasaGgena prameyakamalamArtaNDe nyAyakumudacandre prapaJcataH prarUpaNAt//6// athoktadoSair vivarjitasyAptasya vAcikAM nAmamAlAM prarUpayann Aha --- (p.6) parameSThI paraMjyotir virAgo vimalaH kRtI/ sarvajJo 'nAdimadhyAntaH sArvaH zAstopalAlyate//7// parame indrAdInAM vandye pade tiSThatIti "parameSThI"/ paraM nirAvaraNaM paramAtizayaprAptaM jyotir jJAnaM yasyAsau/ "virAgo" vigato rAgo bhAvakarma yasya/ "vimalo" vinaSTo malo dravyarUpo mUlottarakarmaprakRtiprapaJco yasya/ "kRtI" niHzeSaheyopAdeyatattve vivekasampannaH/ "sarvajJo" yathAvan nikhilArthasAkSAtkArI/ "anAdimadhyAntaH" uktasvarUpAptapravAhApekSayA AdimadhyAntazUnyaH/ "sArvaH" ihaparalokopakArakamArgapradarzakatvena sarvebhyo hitaH/ "zAstA" pUrvAparavirodhAdidoSaparihAreNAkhilArthAnAM yathAvat svarUpopadezakaH/ etaiH zabdair uktasvarUpa Apta "upalAlyate" pratipAdyate//7// samyagdarzanaviSayabhUtAptasvarUpam abhidhAyedAnIM tadviSayabhUtAgamasvarUpam abhidhAtum Aha --- anAtmArthaM vinA rAgaiH zAstA zAsti sato hitam/ dhvanan zilpikarasparzAn murajaH kim apekSate//8// "zAstA" AptaH/ "zAsti" zikSayati/ kAn? "sataH" aviparyastAditvena samIcInAn bhavyAn/ kiM zAsti? "hitaM" svargAditatsAdhanaM ca samyagdarzanAdikam/ kim AtmanaH kiMcit phalam abhilaSann asau zAstIty Aha --- "anAtmArthaM" na vidyate Atmano 'rthaH prayojanaM yasmin zAsanakarmaNi paropakArArtham evAsau tAn zAsti/ "paropakArAya satAM hi ceSTitam" ity abhidhAnAt/ sa tathA zAstIty etat kuto 'vagatam ity Aha --- "vinA rAgaiH" yato lAbhapUjAkhyAtyabhilASalakSaNaparai rAgair vinA zAsti tato nAtmArthaM zAstIty avasIyate/ asyaivArthasya samarthanArtham Aha --- dhvanann ityAdi/ zilpikarasparzAd vAdakakarAbhighAtAn murajo mardalo dhvanan kim AtmArthaM(p.7) kiMcid apekSate naivApekSate/ ayam arthaH --- yathA murajaH paropakArArtham eva vicitrAn zabdAn karoti tathA sarvajJaH zAstrapraNayanam iti//8// kIdRzaM tac chAstraM yat tena praNItam ity Aha --- AptopajJam anullaGghyam adRSTeSTavirodhakam/ tattvopadezakRt sArvaM zAstraM kApathaghaTTanam//9// "AptopajJaM" sarvajJasya prathamoktiH/ anullaGghyaM yasmAt tadAptopajJaM tasmAd indrAdInAm anullaGghyam Adeyam/ kasmAt? tadupajJatvena teSAm anullaGghyaM yataH/ "adRSTeSTavirodhakaM" --- dRSTaM pratyakSaM, iSTam anumAnAdi, na vidyate dRSTeSTAbhyAM virodho yasya/ tathAvidham api kutas tat siddham ity Aha --- "tattvopadezakRt" yatas saptavidhasya jIvAdivastuno yathAvasthitasvarUpasya vA upadezakRt yathAvat pratidezakaM tato dRSTeSTAvirodhakam/ evaMvidham api kasmAd avagatam? yataH "sArvaM" sarvebhyo hitaM sArvam ucyate tat kathaM yathAvat tatsvarUpaprarUpaNam antareNa ghaTeta/ etad apy asya kuto nizcitam ity Aha --- "kApathaghaTTanaM" yataH kApathasya kutsitamArgasya mithyAdarzanAder ghaTTanaM nirAkArakaM" sarvajJapraNItaM zAstraM tatas tat sArvam iti//9// athedAnIM zraddhAnagocarasya tapobhRtaH svarUpaM prarUpayann Aha --- viSayAzAvazAtIto nirArambho 'parigrahaH/ jJAnadhyAnataporatnas tapasvI sa prazasyate//10// viSayeSu sragvanitAdiSv AzA AkAGkSA tasyA vazam adhInatA/ tadatIto viSayAkAGkSArahitaH/ "nirArambhaH" parityaktakRSyAdivyApAraH/ "aparigraho" bAhyAbhyantaraparigraharahitaH/ "jJAnadhyAnataporatnaH" jJAnadhyAnatapAMsy(p.8) eva ratnAni yasya etadguNaviziSTo yaH sa tapasvI guruH "prazasyate" zlAghyate//10// idAnIm uktalakSaNadevAgamaguruviSayasya samyagdarzanasya niHzaGkitatvaguNasvarUpaM prarUpayann Aha --- idam evedRzam eva tattvaM nAnyan na cAnyathA/ ity akampAyasAmbhovat sanmArge 'saMzayA ruciH//11// "ruciH" samyagdarzanam/ "asaMzayA" niHzaGkitatvadharmopetA/ kiMviziSTA satI? "akampA" nizcalA/ kiMvat? "AyasAmbhovat" ayasi bhavam AyasaM tac ca tadambhaz ca pAnIyaM tad iva tadvat khaDgAdigatapAnIyavad ity arthaH/ kva sAkampety Aha --- "sanmArge" saMsArasamudrottaraNArthaM sadbhir mRgyate anveSyata iti sanmArga AptAgamagurupravAhas tasmin/ kenollekhenety Aha --- "idam evetyAdi" "idam eva" AptAgamatapasvilakSaNaM tattvam/ "IdRzam eva" uktaprakAreNaiva lakSaNena lakSitam/ "nAnyat" etasmAd bhinnaM na/ "na cAnyathA" uktatallakSaNAd anyathA paraparikalpitalakSaNena lakSitam, "na ca" naiva tad ghaTate ity evam ullekhena//11// idAnIM niSkAGkSitatvaguNaM samyagdarzane darzayann Aha --- karmaparavaze sAnte duHkhair antaritodaye/ pApabIje sukhe 'nAsthA zraddhAnAkAGksaNA smRtA//12// "anAkAGkSaNA smRtA" niSkAGkSitatvaM nizcitam/ kAsau? "zraddhA"/ kathaMbhUtA? "anAsthA" na vidyate AsthA zAzvatabuddhir yasyAm/ na AsthA anAsthA/ tasyAM tayA vA zraddhA anAsthAzraddhA sA cApy anAkAGksaNeti smRtA/ kva anAsthAruciH? "sukhe" vaiSayike/ kathaMbhUte? "karmaparavaze" karmAyatte/ tathA "sAnte" antena vinAzena saha vartamAne/ tathA "duHkhair antaritodaye" duHkhair mAnasazArIrair antarita udayaH prAdurbhAvo yasya/ tathA "pApabIje" pApotpattikAraNe//12//(p.9) samprati nirvicikitsAguNaM samyagdarzanasya prarUpayann Aha --- svabhAvato 'zucau kAye ratnatrayapavitrite/ nirjugupsA guNaprItir matA nirvicikitsatA//13// "nirvicikitsatA matA" abhyupagatA/ kAsau? "nirjugupsA" vicikitsAbhAvaH/ kva? kAye/ kiMviziSTe? "svabhAvato 'zucau" svarUpeNApavitrite/ itthaMbhUte 'pi kAye "ratnatrayapavitrite" ratnatrayeNa pavitrite pUjyatAM nIte/ kutas tathAbhUte nirjugupsA bhavatIty Aha --- "guNaprItiH" yato guNena ratnatrayAdhArabhUtamuktisAdhakalakSaNena prItir manuSyazarIram evedaM mokSasAdhakaM nAnyad devAdizarIram ity anurAgaH/ tatas tatra nirjugpseti//13// adhunA saddarzanasyAmUDhadRSTitvaguNaM prakAzayann Aha --- kApathe pathi duHkhAnAM kApathasthe 'py asammatiH/ asaMpRktir anutkIrtir amUDhA dRSTir ucyate//14// amUDhA dRSTir amUDhatvaguNaviziSTaM samyagdarzanam/ kA? "asammatiH" na vidyate manasA sammatiH zreyaHsAdhanatayA sammananaM yatra dRSTau/ kva? "kApathe" kutsitamArge mithyAdarzanAdau/ kathaMbhUte? "pathi" mArge/ keSAm? "duHkhAnAm"/ na kevalaM tatraivAsammatir api tu "kApathasthe 'pi" mithyAdarzanAdyAdhAre 'pi jIve/ tathA "asaMpRktiH" na vidyate sampRktiH kAyena nakhacchoTikAdinA prazaMsA yatra/ "anutkIrtiH" na vidyate utkIrtir utkIrtanaM vAcA saMstavanaM yatra/ manovAkkAyair mithyAdarzanAdInAM tadvatAM cAprazaMsAkaraNam amUDhaM samyagdarzanam ity arthaH//14// athopagUhanaguNaM tasya pratipAdayann Aha --- svayaM zuddhasya mArgasya bAlAzaktajanAzrayAm/ vAcyatAM yat pramArjanti tad vadanty upagUhanam//15//(p.10) tad upagUhanaM vadanti yat pramArjanti nirAkurvanti pracchAdayantIty arthaH/ kAm? "vAcyatAM" doSam/ kasya? "mArgasya" ratnatrayalakSaNasya/ kiMviziSTasya? "svayaM zuddhasya" svabhAvato nirmalasya/ kathaMbhUtAm? "bAlAzaktajanAzrayAM" bAlo 'jJaH, azakto vratAdyanuSThAne 'samarthaH sa cAsau janaz ca sa Azrayo yasyAH/ ayam arthaH --- hitAhitavivekavikalaM vratAdyanuSThAne 'samarthajanam AzrityAgatasya ratnatraye tadvati vA doSasya yat pracchAdanaM tad upagUhanam iti//15// atha sthitIkaraNaguNaM samyagdarzanasya darzayann Aha --- darzanAc caraNAd vApi calatAM dharmavatsalaiH/ pratyavasthApanaM prAjJaiH sthitIkaraNam ucyate//16// "sthitIkaraNaM" asthitasya darzanAdez calitasya sthitaM karaNaM sthitIkaraNam ucyate/ kaiH? prAjJais tadvicakSaNaiH/ kiM tat? "pratyavasthApanaM" darzanAdau pUrvavat punar apy avasthApanam/ keSAm? "calatAm"/ kasmAt? darzanAc caraNAd vApi/ kais teSAM pratyavasthApanam? "dharmavatsalaiH" dharmavAtsalyayuktaiH//16// atha vAtsalyaguNasvarUpaM darzane prakaTayann Aha --- svayUthyAn prati sadbhAvasanAthApetakaitavA/ pratipattir yathAyogyaM vAtsalyam abhilapyate//17// "vAtsalyaM" sadharmiNi snehaH/ "abhilapyate" pratipAdyate/ kAsau? "pratipattiH" pUjAprazaMsAdirUpA/ katham? "yathAyogyaM" yogyAnatikrameNa aJjalikaraNAbhimukhagamanaprazaMsAvacanopakaraNasampradAnAdilakSaNA/ kAn prati? "svayUthyAn" jainAn prati/ kathaMbhUtA? "sadbhAvasanAthA" sadbhAvenAvakratayA sahitA cittapUrvikety arthaH/ ata eva "apetakaitavA" apetaM vinaSTaM kaitavaM mAyA yasyAH//17//(p.11) atha prabhAvanAguNasvarUpaM darzanasya nirUpayann Aha --- ajJAnatimiravyAptim apAkRtya yathAyatham/ jinazAsanamAhAtmyaprakAzaH syAt prabhAvanA//18// "prabhAvanA" syAt/ kAsau? "jinazAsanamAhAtmyaprakAzaH"/ jinazAsanasya mAhAtmyaprakAzas tu tapojJAnAdyatizayaprakaTIkaraNam/ katham? "yathAyathaM" snapanadAnapUjAvidhAnatapomantratantrAdiviSaye AtmazaktyanatikrameNa/ kiM kRtvA? "apAkRtya" nirAkRtya/ kAm? "ajJAnatimiravyAptiM" jinamatAt pareSAM yat snapanadAnAdiviSaye 'jJAnam eva timiram andhakAraM tasya vyAptiM prasaram//18// idAnIm uktaniHzaGkitatvAdyaSTAGgAnAM madhye kaH kena guNena pradhAnatayA prakaTita iti pradarzayan zlokadvayam Aha --- tAvad aJjanacauro 'Gge tato 'nantamatiH smRtA/ uddAyanas tRtIye 'pi turIye revatI matA//19// tato jinendrabhakto 'nyo vAriSeNas tataH paraH/ viSNuz ca vajranAmA ca zeSayor lakSyatAM gatAH//20// tAvacchabdaH kramavAcI, samyagdarzanasya hi niHzaGkitatvAdIny aSTAGgAny uktAni teSu madhye prathame niHzaGkitatve 'GgasvarUpe tAval lakSyatAM dRSTAntatAM gato 'JjanacoraH smRto nizcitaH/ dvitIye 'Gge niSkAGkSitatve tato 'JjanacorAd anyAnantamatir lakSyatAM gatA matA/ tRtIye 'Gge nirvicikitsatve uddAyano lakSyatAM gato mataH/ turIye caturthe 'Gge amUDhadRSTitve revatI lakSyatAM gatA matA/ tatas tebhyaz caturthebhyo 'nyo jinendrabhaktazreSThI upagUhane lakSyatAM gato mataH/ tato jinendrabhaktAt paro vAriSeNaH sthitIkaraNe lakSyatAM gato mataH/(p.12) viSNuz ca viSNukumAro vajranAmA ca vajrakumAraH zeSayor vAtsalyaprabhAvanayor lakSyatAM gatau matau/ gatA iti bahuvacananirdezo dRSTAntabhUtoktAtmavyaktibahutvApekSayA/ tatra niHzaGkitatve 'Jjanacoro dRSTAntatAM gato 'sya kathA/ yathA dhanvaMtarivizvalomau sukRtakarmavazAd amitaprabhavidyutprabhadevau saMjAtau cAnyonyasya dharmaparIkSaNArtham atrAyAtau/ tato yamadagnis tAbhyAM tapasaz cAlitaH/ magadhadeze rAjagRhanagare jinadattazreSThI kRtopavAsaH kRSNacaturdazyAM rAtrau zmazAne kAyotsargeNa sthito dRSTaH/ tato 'mitaprabhadevenoktaM dUre tiSThantu madIyA munayo 'muM gRhasthaM dhyAnAc cAlayeti, tato vidyutprabhadevenAnekadhA kRtopasargo 'pi na calito dhyAnAt/ tataH prabhAte mAyAm upasaMhRtya prazasya cAkAzagAminI vidyA dattA/ tasmai kathitaM ca taveyaM siddhAnyasya ca paJcanamaskArArcanArAdhanavidhinA setsyatIti/ somadattapuSpavaTukena caikadA jinadattazreSThI pRSTaH kva bhavAn prAtar evotthAya vrajatIti/ tenoktam akRtrimacaityAlayavandanAbhaktiM kartuM vrajAmi/ mametthaM vidyAlAbhaH saJjAta iti kathite tenoktaM mama vidyAM dehi yena tvayA saha puSpAdikaM gRhItvA vandanAbhaktiM karomIti/ tataH zreSThinA tasyopadezo dattaH/ tena ca kRSNacaturdazyAM zmazAne vaTavRkSapUrvazAkhAyAm aSTottarazatapAdaM darbhazikyaM bandhayitvA tasya tale tIkSNasarvazastrANy UrdhvamukhAni dhRtvA gandhapuSpAdikaM dattvA zikyamadhye pravizya SaSThopavAsena paJcanamaskArAn uccArya churikayaikaikaM pAdaM chindatAdho jAjvalyamAnapraharaNasamUham Alokya bhItena tena saJcintitaM yadi zreSThino vacanam asatyaM bhavati tadA maraNaM bhavatIti zaGkitamanA(p.13) vAraMvAraM caTanottaraNaM karoti/ etasmin prastAve prajApAlarAjJaH kanakarAjJIhAraM dRSTvAJjanasundaryA vilAsinyA rAtrAv Agato 'Jjanacoro bhaNitaH/ yadi me kanakarAjJyA hAraM dadAsi tadA bhartA tvaM nAnyatheti/ tato gatvA rAtrau hAraM corayitvAJjanacora Agacchan hArodyotena jJAto 'GgarakSaiH koTTapAlaiz ca dhriyamANo hAraM tyaktvA praNazya gataH, vaTatale vaTukaM dRSTvA tasmAn mantraM gRhItvA niHzaGkitena tena vidhinaikavAreNa sarvazikyaM chinnaM zastropari patitaH siddhayA vidyayA bhaNitaM mamAdezaM dehIti/ tenoktaM jinadattazreSThipArzve mAM nayeti/ tataH sudarzanamerucaityAlaye jinadattasyAgre nItvA sthitaH/ pUrvavRttAntaM kathayitvA tena bhaNitaM yatheyaM siddhA bhavadupadezena tathA paralokasiddhAv apy upadehIti/ tataz cAraNamunisannidhau tapo gRhItvA kailAze kevalam utpAdya mokSaM gataH//1// niHkAGkSitatve 'nantamatIdRSTAnto 'syAH kathA/ aGgadeze campAnagaryAM rAjA vasuvardhano rAjJI lakSmImatI/ zreSThI priyadattas tadbhAryA aGgavatI putry anantamatI/ nandIzvarASTamyAM zreSThinA dharmakIrtyAcAryapAdamUle 'STadinAni brahmacaryaM gRhItam/ krIDayAnantamatI ca grAhitA/ anyadA sampradAnakAle 'nantamatyoktaM tAta! mama tvayA brahmacaryaM dApitam ataH kiM vivAhena? zreSThinoktaM krIDayA mayA te brahmacaryaM dApitam/ nanu tAta! dharme vrate kA krIDA/ nanu putri! nandIzvarASTadinAny eva vrataM tava na sarvadA dattam/ sovAca nanu tathA bhaTTArakair avivakSitatvAd iti/ iha janmani pariNayane mama nivRttir astIty uktvA sakalakalAvijJAnazikSAM kurvantI sthitA yauvanabhare caitre nijodyAne AndolayantI vijayArdhadakSiNazreNikinnarapuravidyAdhararAjena kuNDalamaNDitanAmnA sukezInijabhAryayA saha gaganatale gacchatA dRSTA/ kim anayA vinA jIviteneti(p.14) saJcintya bhAryAM gRhe dhRtvA zIghram Agatya vilapantI tena sA nItA/ AkAze gacchatA bhAryAM dRSTvA bhItena parNalaghuvidyAH samarpya mahATavyAM muktA/ tatra ca tAM rudantIm Alokya bhImanAmnA bhillarAjena nijapallikAyAM nItvA pradhAnarAjJIpadaM tava dadAmimAmiccheti bhaNitvA rAtrAv anicchatIM bhoktum ArabdhA/ vratamAhAtmyena vanadevatayA tasya tADanAdyupasargaH kRtaH/ devatA kAcid iyam iti bhItena tenAvAsitasArthapuSpakanAmnaH sArthavAhasya samarpitA/ sArthavAho lobhaM darzayitvA pariNetukAmo na tayA vAJchitaH/ tena cAnIyAyodhyAyA kAmasenAkuTTinyAH samarpitA, katham api vezyA na jAtA/ tatas tayA siMharAjasya rAjJo darzitA tena ca rAtrau haThAt sevitum ArabdhA/ nagaradevatayA tadvratamAhAtmyena tasyopasargaH kRtaH/ tena ca bhItena gRhAn niHsAritA/ rudatI sakhedaM sA kamalazrIkSAtikayA zrAviketi matvAtigauraveNa dhRtA/ athAnantamatIzokavismaraNArthaM priyadattazreSThI bahusahAyo vandanAbhaktiM kurvann ayodhyAyAM gato nijasyAlakajinadattazreSThino gRhe sandhyAsamaye praviSTo rAtrau putrIharaNavArtAM kathitavAn/ prabhAte tasmin vandanAbhaktiM kartuM gate atigauravitaprAghUrNakanimittaM rasavatIM kartuM gRhe catuSkaM dAtuM kuzalA kamalazrIkSAntikA zrAvikA jinadattabhAryayA AkAritA/ sA ca sarvaM kRtvA vasatikAM gatA/ vandanAbhaktiM kRtvA Agatena priyadattazreSThinA catuSkam AlokyAnantamatIM smRtvA gahvaritahRdayena gadgaditavacanenAzrupAtaM kurvatA bhaNitam/ yayA gRhamaNDanaM kRtaM tAM me darzayeti/ tataH sA AnItA tayoz ca melApake jAte jinadattazreSThinA ca mahotsavaH kRtaH/ anantamatyA coktaH tAta! idAnIM me tapo dApaya dRSTam ekasminn eva bhave saMsAravaicitryam iti/ tataH kamalazrIkSAntikApArzve tapo gRhItvA bahunA kAlena vidhinA mRtvA tadAtmA sahasrArakalpe devo jAtaH//2//(p.15) nirvicikitsite uddAyano dRSTAnto 'sya kathA/ ekadA saudharmendreNa nijasabhAyAM samyaktvaguNaM vyAvarNayatA bharate vatsadeze raurakapure uddAyanamahArAjasya nirvicikitsitaguNaH prazaMsitas taM parIkSituM vAsavadeva udumbarakuSThakuthitaM munirUpaM vikRtya tasyaiva hastena vidhinA sthitvA sarvam AhAraM jalaM ca mAyayA bhakSayitvAtidurgandhaM bahuvamanaM kRtavAn/ durgandhabhayAn naSTe parijane pratIcchato rAjJas taddevyAz ca prabhAvatyA upari charditaM, hAhA! viruddha AhAro datto mayety AtmAnaM nindayatas taM ca prakSAlayato mAyAM parihRtya prakaTIkRtya pUrvavRttAntaM kathayitvA prazasya ca tam, svargaM gataH/ uddAyanamahArAjo vardhamAnasvAmipAdamUle tapo gRhItvA muktiM gataH/ prabhAvatI ca tapasA brahmasvarge devo babhUva/ amUDhadRSTitve revatI dRSTAnto 'sya kathA/ vijayArdhadakSiNazreNyAM meghakUTe nagare rAjA candraprabhaH/ candrazekharaputrAya rAjyaM datvA paropakArArthaM vandanAbhaktyarthaM ca kiyatIr vidyA dadhAno dakSiNamathUrAyAM gatvA guptAcAryasamIpe kSullako jAtaH/ tenaikadA vandanAbhaktyartham uttaramathUrAyAM calitena guptAcAryaH pRSThaH kiM kasya kathyate? bhagavatoktaM suvratamuner vandanA varuNarAjamahArAjJIrevatyA AzIrvAdaz ca kathanIyaH tripRSTenApi tena etAvad evoktam/ tataH kSullakenoktam/ bhavyasenAcAryasyaikAdazAGgadhAriNo 'nyeSAM nAmApi bhagavan na gRhNAti tatra kiMcit kAraNaM bhaviSyatIti sampradhArya tatra gatvA suvratamuner bhaTTArakIyAM vandanAM kathayitvA tadIyaM ca viziSTaM vAtsalyaM dRSTvA bhavyasenavasatikAM gataH/ tatra gatasya ca bhavyasenena saMbhASaNam api na kRtam/ kuNDikAM gRhItvA, bhavyasenena saha bahirbhUmiM gatvA vikurvaNayA haritakomalatRNAGkuracchanno mArgo 'gre darzitaH/ taM dRSTvA "Agame kilaite(p.16) jIvAH kathyante" iti bhaNitvA tatrAruciM kRtvA tRNopari gataH zaucasamaye kuNDikAyAM jalaM nAsti tathA vikRtiz ca kvApi na dRzyate 'to 'tra svacchasarovare prazastamRttikayA zaucaM kRtavAn/ tatas taM mithyAdRSTiM jJAtvA bhavyasenasyAbhavyasenanAma kRtam/ tato 'nyasmin dine pUrvasyAM dizi padmAsanasthaM caturmukhaM yajJopavItAdyupetaM devAsuravandyamAnaM brahmarUpaM darzitam/ tatra rAjAdayo bhavyasenAdayaz ca janA gatAH/ revatI tu ko 'yaM brahmanAma devaH iti bhaNitvA lokaiH preryamANApi na gatA/ evaM dakSiNasyAM dizi garuDArUDhaM caturbhujaM ca gadAzaGkhAdidhArakaM vAsudevarUpam/ pazcimAyAM dizi vRSabhArUDhaM sArdhacandrajaTAjUTagaurIgaNopataM zaGkararUpam/ uttarasyAM dizi samavazaraNamadhye prAtihAryASTakopetaM suranaravidyAdharamunivRndavandyamAnaM paryaGkasthitaM tIrthaMkaradevarUpaM darzitaH/ tatra ca sarvalokA gatAH/ revatI tu lokaiH preryamANApi na gatA, navaiva vAsudevAH, ekAdazaiva rudrAH, caturviMzatir eva tIrthaMkarA jinAgame kathitAH/ te cAtItAH ko 'py ayaM mAyAvIty uktvA sthitA/ anye dine caryAvelAyAM vyAdhikSINazarIrakSullakarUpeNa revatIgRhapratolIsamIpamArge mAyAmUrcchayA patitaH/ revatyA tam AkarNya bhaktyotthApya nItyopacAraM kRtvA pathyaM kArayitum ArabdhaH/ tena ca sarvam AhAraM bhuktvA durgandhavamanaM kRtam/ tad apanIya hA! virUpakaM mayApathyaM dattam iti revatyA vacanam AkarNya teSAM mAyAm upasaMhRtya tAM devIM vandayitvA guror AzIrvAdaM pUrvavRttAntaM kathayitvA lokamadhye tu amUDhadRSTitvaM tasyA uccaiH prazasya svasthAne gataH/ varuNo rAjA zivakIrtiputrAya rAjyaM datvA tapo gRhItvA mahendrasvarge devo jAtaH/ revaty api tapaH kRtvA brahmasvarge devo babhUva/(p.17) upagUhane jinendrabhakto dRSTAnto 'sya kathA --- surASTradeze pATaliputranagare rAjA yazodharo rAjJI susImA putraH suvIraH saptavyasanAbhibhUtas tathAbhUtataskarapuruSasevitaH/ pUrvadeze gauDaviSaye tAmraliptanagaryAM jinendrabhaktazreSThinaH saptatalaprAsAdopari bahurakSakopayuktapArzvanAthapratimAchatratrayopari viziSTatarAnarghyavaiDUryamaNiM pAraMparyeNAkarNya lobhAt tena suvIreNa nijapuruSAH pRSTAH taM maNiM kiM ko 'py AnetuM zakto 'stIti/ indramukuTamaNim apy aham AnayAmIti galagarjitaM kRtvA sUryanAmA cauraH kapaTena kSullako bhUtvA atikAyaklezena grAmanagarakSobhaM kurvANaH krameNa tAmaliptanagarIM gataH/ tam AkarNya gatvAlokya vanditvA saMbhASya prazasya kSubhitena jinendrabhaktazreSThinA nItvA pArzvanAthadevaM darzayitvA mAyayA anicchann api sa tatra maNirakSako dhRtaH/ ekadA kSullakaM pRSTvA zreSThI samudrayAtrAyAM calito nagarAd bahir nirgatya sthitaH/ sa caurakSullako gRhajanam upakaraNanayanavyagraM jJAtvA ardharAtre taM maNiM gRhItvA calitaH/ maNitejasA mArge koTTapAlair dRSTo dhartum ArabdhaH/ tebhyaH palAyitum asamarthaH zreSThina eva zaraNaM praviSTo mAM rakSa rakSeti coktavAn koTTapAlAnAM kalakalam AkarNya paryAlocya taM cauraM jJAtvA darzanopahAsapracchAdanArthaM bhaNitaM zreSThinA madvacanena ratnam anenAnItam iti virUpakaM bhavadbhiH kRtaM yad asya mahAtapasvinaz caurodghoSaNA kRtA/ tatas te tasya pramANaM kRtvA gatAH/ sa ca zreSThinA rAtrau nirghATitaH/ evam anyenApi samyagdRSTinA asamarthAjJAnapuruSAd AgatadarzanadoSasya pracchAdanaM kartavyam/ sthitIkaraNe vAriSeNo dRSTAnto 'sya kathA --- magadhadeze rAjagRhanagare rAjA zreNiko rAjJI celinI putro vAriSeNaH uttamazrAvakaH caturdazyAM rAtrau kRtopavAsaH zmazAne kAyotsargeNa sthitaH/ tasminn eva dine udyAnikAyAM gatayA magadhasundarIvilAsinyA zrIkIrtizreSThinyAH parihito divyo hAro dRSTaH/ tatas taM dRSTvA kim anenAlaGkAreNa vinA jIviteneti saJcintya zayyAyAM patitvA sA sthitA/ rAtrau samAgatena tadAsaktena vidyuccoreNoktaM(p.18) priye! kim evaM sthitAsIti/ tayoktaM zrIkIrtizreSThinyA hAraM yadi me dadAsi tadA jIvAmi tvaM ca me bhartA nAnyatheti zrutvA tAM samudIrya ardharAtre gatvA nijakauzalena taM hAraM corayitvA nirgataH/ tadudyotena cauro 'yam iti jJAtvA gRharakSakaiH koTTapAlaiz ca dhriyamANo palAyitum asamartho vAriSeNakumArasyAgre taM hAraM dhRtvAdRzyo bhUtvA sthitaH/ koTTapAlaiz ca taM tathAlokya zreNikasya kathitaM deva! vAriSeNaz caura iti/ taM zrutvA tenoktaM mUrkhasyAsya mastakaM gRhyatAm iti/ mAtaGgena yo 'siH zirograhaNArthaM vAhitaH sa kaNThe tasya puSpamAlA babhUva/ tam atizayam AkarNya zreNikena gatvA vAriSeNaH kSamAM kAritaH/ labdhAbhayapradAnena vidyuccaureNa rAjJo nijavRttAnte kathite vAriSeNo gRhe netum ArabdhaH/ tena coktaM mayA pANipAtre bhoktavyam iti/ tato 'sau sUtasenamunisamIpe munir abhUt/ ekadA rAjagRhasamIpe palAsakUTagrAme caryAyAM sa praviSTaH/ tatra zreNikasya yo 'gnibhUtimantrI tatputreNa puSpajalena sthApitaM caryAM kArayitvA sa somillAM nijabhAryAM pRSTvA prabhuputratvAd bAlasakhitvAc ca stokaM mArgAnuvrajanaM kartuM vAriSeNena saha nirgataH/ Atmano vyAghuTanArthaM kSIravRkSAdikaM darzayan muhur muhur vandanAM kurvan haste dhRtvA nIto viziSTadharmazravaNaM kRtvA vairAgyaM nItvA tapo grAhito 'pi somillAM na vismarati/ tau dvAv api dvAdazavarSANi tIrthayAtrAM kRtvA vardhamAnasvAmisamavazaraNaM gatau/ tatra vardhamAnasvAminaH pRthivyAz ca sambandhigItaM devair gIyamAnaM puSpaDAlena zrutam/ yathA "mailakucelI dummanI nAhe pavisiya eNa/ kaha jIvesai dhaNiyaghara ujjhaMte hiyaeNa//" etad AtmanaH somillAyAz ca saMyojya utkaNThitaz calitaH/ sa vAriSeNena jJAtvA sthitIkaraNArthaM nijanagaraM nItaH/ celinyA tau dRSTvA vAriSeNaH kiM(p.19) cAritrAc calitaH AgacchatIti saJcintya parIkSaNArthaM sarAgavItarAge dve Asane datte/ vItarAgAsane vAriSeNenopavizyoktaM madIyam antaHpuram AnIyatAM tataz celinyA mahAdevyA dvAtriMzadbhAryAH sAlaGkArA AnItA/ tataH puSpaDAlo vAriSeNena bhaNitaH striyo madIyaM yuvarAjapadaM ca tvaM gRhANa/ tac chrutvA puSpaDAlo atIvalajjitaH paraM vairAgyaM gataH/ paramArthena tapaH kartuM lagna iti/ vAtsalye viSNukumAro dRSTAnto 'sya kathA --- avantideze ujjayinyAM zrIvarmA rAjA tasya balir bRhaspatiH prahlAdo namuciz ceti catvAro mantriNaH, tatraikadA samastazrutAdhAro divyajJAnI saptazatamunisamanvito 'kampanAcArya AgatyodyAnake sthitaH/ samastasaGghaz ca vAritaH rAjAdike 'py AyAte kenApi jalpanaM na kartavyam anyathA samastasaGghasya nAzo bhaviSyatIti/ rAjJA ca dhavalagRhAsthitena pUjAhastaM nagarIjanaM gacchantaM dRSTvA mantriNaH pRSTAH, kvAyaM loko 'kAlayAtrAyAM gacchatIti/ tair uktaM kSapaNakA bahavo bahirudyAne AyAtAs tatrAyaM jano yAti vayam api tAn dRSTuM gacchAma iti bhaNitvA rAjApi tatra mantrisamanvito gataH/ pratyeke sarve vanditAH/ na ca kenApi AzIrvAdo dattaH/ divyAnuSThAnenAtinispRhAs tiSThantIti saJcintya vyAghuTite rAjJi mantribhir duSTAbhiprAyair upahAsaH kRtaH balIvardA ete na kiMcid api jAnanti mUrkhA dambhamaunena sthitAH/ evaM bruvANair gacchadbhir agre caryAM kRtvA zrutasAgaramunim Agacchantam AlokyoktaM "ayaM taruNabalIvardaH pUrNakukSir Agacchati/ etad AkarNya tena te rAjAgre 'nekAntavAdena jitAH/ akampanAcAryasya cAgatya vArtA kathitA/ tenoktaM sarvasaGghas tvayA mAritaH/ yadi vAdasthAne gatvA rAtrau tvam ekAkI tiSThasi tadA saGghasya jIvitavyaM tava zuddhiz ca bhavati/ tato 'sau tatra gatvA kAyotsargeNa sthitaH/ mantribhiz cAtilajjitaiH kruddhe rAtrau saGghaM mArayituM gacchadbhis tam ekaM munim Alokya yena paribhavaH kRtaH sa eva hantavyaH iti(p.20) paryAlocya tadvadhArthaM yugapac caturbhiH khaDgA udgIrNAH/ kampitanagaradevatayA tathaiva te kIlitAH/ prabhAte tathaiva te sarvalokair dRSTAH/ ruSTena rAjJA kramAgatA iti na mAritA gardabhArohaNAdikaM kArayitvA nirghATitAH/ atha kurujAGgaladeze hastinAgapure rAjA mahApadmo rAjJI lakSmImatI putrau padmo viSNuz ca/ sa ekadA padmAya rAjyaM datvA mahApadmo viSNunA saha zrutasAgaracandrAcAryasya samIpe munir jAtaH/ te ca baliprabhRtaya Agatya padmarAjasya mantriNo jAtAH/ kumbhapuradurge ca siMhabalo rAjA durgabalAt padmamaNDalasyopadravaM karoti/ tadgrahaNacintayA padmaM durbalam Alokya balinoktaM kiM deva! daurbalye kAraNam iti/ kathitaM ca rAjJA/ tac chrutvA AdezaM yAcayitvA tatra gatvA buddhimAhAtmyena durgaM bhaGktvA siMhabalaM gRhItvA vyAghThyAgataH/ tena padmasyAsau samarpitaH/ deva! so 'yaM siMhabala iti/ tuSTena tenoktaM vAJchitaM varaM prArthayeti/ balinoktaM yadA prArthayiSyAmi tadA dIyatAm iti/ atha katipayadineSu viharantas te 'kampanAcAryAdayaH saptazatayatayas tatrAgatAH/ purakSobhAd baliprabhRtis tAn parijJAya rAjA etadbhakta iti paryAlocya bhayAt tanmAraNArthaM padmaH pUrvavaraM prArthitaH saptadinAny asmAkaM rAjyaM dehIti/ tato 'sau saptadinAni rAjyaM datvAntaHpure pravizya sthitaH/ balinA ca AtApanagirau kAyotsargeNa sthitAn munIn vRtyAveSTya maNDapaM kRtvA yajJaH kartum ArabdhaH/ ucchiSTasarAvacchAgAdijIvakalevarair dhUmaiz ca munInAM mAraNArtham upasargaH kRtaH/ munayaz ca dvividhasaMnyAsena sthitAH/ atha mithilAnagaryAm ardharAtre bahirvinirgatazrutasAgaracandrAcAryeNa AkAzaM zravaNanakSatraM kampamAnam AlokyAvadhijJAnena jJAtvA bhaNitaM mahAmunInAM mahAn upasargo vartate tac chrutvA puSpadharanAmnA vidyAdharakSullakena pRSTaM bhagavan! kva keSAM munInAM mahAn upasargo vartate? hastinApure akampanAcAryAdInAM saptazatayatInAM(p.21)/ upasargaH kathaM nazyati? dharaNibhUSaNagirau viSNukumAramunir vikriyarddhisampannas tiSThati sa nAzayati/ etad AkarNya tatsamIpe gatvA kSullakena viSNukumArasya sarvasmin vRttAnte kathite mama kiM vikriyA Rddhir astIti saMcintya tatparIkSArthaM hastaH prasAritaH/ sa giriM bhittvA dUre gataH/ tatas tAM nirNIya tatra gatvA padmarAjo bhaNitaH/ kiM tvayA munInAm upasargaH kAritaH/ bhavatkule kenApIdRzaM na kRtam/ tenoktaM kiM karomi mayA pUrvam asya varo datta iti/ tato viSNukumAramuninA vAmanabrAhmaNaM kRtvA divyadhvaninA prAdhyayanaM kRtam/ balinoktaM kiM tubhyaM dIyate/ tenoktaM bhUmeH pAdatrayaM dehi/ grahilabrAhmaNa bahutaram anyat prArthayeti vAraM vAraM lokair bhaNyamAno 'pi tAvad eva yAcate/ tato hastodakAdividhinA bhUmipAdatraye datte tenaikapAdo merau datto dvitIyo mAnuSottaragirau tRtIyapAdena devavimAnAdInAM kSobhaM kRtvA balipRSThe taM pAdaM datvA baliM vaddhvA munInAm upasargo nivAritaH/ tatas te catvAro 'pi mantriNaH padmasya bhayAd Agatya viSNukumAramuner akampanAcAryAdInAM ca pAdeSu lagnAH/ te mantriNaH zrAvakAz ca jAtA iti/ prabhAvanAyAM vajrakumAro dRSTAnto 'sya kathA --- hastinApure balarAjasya purohito garuDas tatputraH somadattaH tena sakalazAstrANi paThitvA ahicchatrapure nijamAmasubhUtipArzve gatvA bhaNitam/ mAma! mAM durmukharAjasya darzayet/ na ca garvitena tena darzitaH/ tato grahilo bhUtvA sabhAyAM svayam eva taM dRSTvA AzIrvAdaM datvA sarvazAstrakuzalatvaM prakAzya mantripadaM labdhavAn/ taM tathAbhUtam Alokya subhUtimAmo yajJadattAM putrIM pariNetuM dattavAn/ ekadA tasyA "garbhiNyA varSAkAle AmraphalabhakSaNe(p.22) dohalako jAtaH/ tataH somadattena tAny udyAnavane anveSayatA yatrAmravRkSe sumitrAcAryo yogaM gRhItavAMs taM nAnAphalaiH phalitaM dRSTvA tasmAt tAny AdAya puruSahaste preSitavAn/ svayaM ca dharmaM zrutvA nirviNNas tapo gRhItvA Agamam adhItya pariNato bhUtvA nAbhigirau Atapanena sthitaH/ yajJadattA ca putraM prasUtA nItaM zrutvA bandhusamIpaM gatA/ tasya zuddhiM jJAtvA bandhubhiH saha nAbhigiriM gatvA tam Atapanastham AlokyAtikopAt tatpAdopari bAlakaM dhRtvA durvacanAni datvA gRhaM gatA/ atra prastAve divAkaradevanAmA vidyAdharo 'marAvatIpuryAH purandaranAmnA laghubhrAtrA rAjyAn nirghaTitaH/ sakalatro muniM vanditum AyAtaH/ taM bAlaM gRhItvA nijabhAryAyAH samarpya vajrakumAra iti nAma kRtvA gataH/ sa ca vajrakumAraH kanakanagare vimalavAhananijamaithunikasamIpe sarvavidyApArago yuvA ca krameNa jAtaH/ atha garuDavegAGgavatyoH putrI pavanavegA hemantaparvate prajJaptiM vidyAM mahAzrameNa sAdhayantI pavanAkampitabadarIvajrakaNTakena locane viddhA/ tatas tatpIDayA calacittAyA vidyA na sidhyati/ tato vajrakumAreNa ca tAM tathA dRSTvA vijJAnena kaNTakam uddhRtaH/ tataH sthiracittAyAs tasyA vidyA siddhA/ uktaM ca tayA bhavatprasAdena eSA vidyA siddhA tvam eva me bhartety uktvA pariNItA/ vajrakumAreNoktaM tAta! ahaM kasya putra iti satyaM kathaya tasmin kathite me bhojanAdau pravRttir iti/ tatas tena pUrvavRttAntaH sarvaH satya eva kathitaH/ tam AkarNya nijaguruM draSTuM bandhubhiH saha mathurAyAM kSatriyaguhAyAM gataH/ tatra ca somadattaguror divAkaradevena vandanAM kRtvA vRttAntaH kathitaH/ samastabandhUn mahatA kaSTena visRjya vajrakumAro munir jAtaH/ atrAntare mathurAyAm anyA kathA --- rAjA pUtigandho rAjJI urvilA/ sA ca samyagdRSTir atIva jinadharmaprabhAvanAyAM ratA/ nandIzvarASTadinAni prativarSaM jinendrarathayAtrAyAM trIn vArAn kArayati/ tatraiva nagaryAM zreSThI sAgaradattaH(p.23) zreSThinI samudradattA putrI daridrA/ mRte sAgaradatte daridrA ekadA paragRhe nikSiptasikthAni bhakSayantI caryAM praviSTena munidvayena dRSTvA tato laghumuninoktaM hA! varAkI mahatA kaSTena jIvatIti/ tad AkarNya jyeSThamuninoktaM atraivAsya rAjJaH paTTarAjJI vallabhA bhaviSyatIti/ bhikSAM bhramatA dharmazrIvandakena tadvacanam AkarNya nAnyathA munibhASitam iti saJcintya svavihAre tAM nItvA mRSTAhAraiH poSitA/ ekadA yauvanabhare caitramAse andolayantIM tAM rAjA dRSTvA atIva virahAvasthAM gataH/ tato mantribhis tAM tadarthaM vandako yAcitaH/ tenoktaM yadi madIyaM dharmaM rAjA gRhNAti tadA dadAmIti/ tat sarvaM kRtvA pariNItA/ paTTamahAdevI tasya sAtivallabhA jAtA/ phAlgunanandIzvarayAtrAyAm urvilA rathayAtrAmahAropaM dRSTvA tayA bhaNitA deva! madIyo buddharatho 'dhunA puryAM prathamaM bhramatu/ rAjJA coktam evaM bhavatv iti/ tata urvilA vadati madIyo ratho yadi prathamaM bhramati tadAhAre mama pravRttir anyathA nivRttir iti pratijJAM gRhItvA kSatriyaguhAyAM somadattAcAryapArzve gatA/ tasmin prastAve vajrakumAramuner vandanAbhAktyartham AyAtA divAkaradevAdayo vidyAdharAs tadIyavRttAntaM ca zrutvA vajrakumAramuninA te bhaNitAH/ urvilAyAH pratijJArUDhAyA rathayAtrA kAritA tam atizayaM dRSTvA pUtimukhA buddhadAsI anye ca janA jinadharmaratA jAtA iti//20// nanu samyagdarzanasyASTabhir aGgaiH prarUpitaiH kiM prayojanam? tadvikalasyApy asya saMsArocchedanasAmarthyasaMbhavAd ity AzaGkyAha --- nAGgahInam alaM chettuM darzanaM janmasantatim/ na hi mantro 'kSaranyUno nihanti viSavedanAm//21// "darzanaM" kartR/ "janmasantatiM" saMsAraprabandham/ "chettuM" ucchedayituM "nAlaM" na samartham/ kathaMbhUtaM sat, "aGgahInaM" aMgair niHzaGkitatvAdisvarUpair(p.24) hInaM vikalam/ asyaivArthasya samarthanArthaM dRSTAntam Aha --- "na hi" ityAdi/ sarpAdidaSTasya prasRtasarvAGgaviSavedanasya tadapaharaNArthaM prayukto mantro 'kSareNApi nyUno hIno "na hi" naiva "nihanti" sphoTayati viSavedanAm/ tataH samyagdarzanasya saMsArocchedasAdhane 'STAGgopetatvam/21// tasya saMsArocchedasAdhanaM syAd iti ced ucyate, lokadevatApAkhaNDimUDhabhedAt trINi bhavanti/ tatra lokamUDhaM tAvad darzayann Aha --- ApagAsAgarasnAnam uccayaH sikatAzmanAm/ giripAto 'gnipAtaz ca lokamUDhaM nigadyate//22// "lokamUDhaM" lokamUDhatvam/ kim? "ApagAsAgarasnAnaM" ApagA nadI sAgaraH samudraH tatra zreyaHsAdhanAbhiprAyeNa yat snAnaM na vapuH zarIraprakSAlanAbhiprAyeNa/ tathA "uccayaH" stUpavidhAnam/ keSAm? "sikatAzmanAM" sikatA vAlukA, azmAnaH pASANAs teSAm/ tathA "giripAto" bhRgupAtAdiH/ "agnipAtaz ca" agnipravezaH/ evamAdisarvaM lokamUDhaM "nigadyate" pratipAdyate//22// devatAmUdhaM vyAkhyAtum Aha --- varopalipsayAzAvAn rAgadveSamalImasAH/ devatA yad upAsIta devatAmUDham ucyate//23// "devatAmUDhaM ucyate"/ "yad upAsIta" ArAdhayet/ kAH? "devatAH"/ kathaMbhUtAH? "rAgadveSamalImasAH" rAgadveSAbhyAM malImasA malinAH/ kiMviziSTaH? "AzAvAn" aihikaphalAbhilASI/ kayA? "varopalipsayA" varasya vAJchitaphalasya, upalipsayA prAptum icchayA/ nanv evaM zrAvakAdInAM zAsanadevatApUjAvidhAnAdikaM samyagdarzanamlAnatAhetuH prApnotIti cet evam etat yadi varopalipsayA kuryAt/ yadA tu saktadevatAtvena(p.25) tAsAM tat karoti tadA na tanmlAnatAhetuH/ tat kurvataz ca darzanapakSapAtAd varam ayAcitam api tAH prayacchanty eva/ tadakaraNe ceSTadevatAvizeSAt phalaprAptivighnato jhaTiti na siddhyati/ na hi cakravartiparivArApUjane savekAnAM cakravartinaH sakAzAt tathA phalaprAptir dRSTA//23// idAnIM saddarzanasvarUpe pASaNDimUDhasvarUpaM darzayann Aha --- sagranthArambhahiMsAnAM saMsArAvartavartinAm/ pASaNDinAM puraskAro jJeyaM pASaNDimohanam//24// "pASaNDimohanam"/ "jJeyaM" jJAtavyam/ ko 'sau? "puraskAraH" prazaMsA/ keSAM? "pASaNDinAM" mithyAdRSTiliGginAm/ kiMviziSTAnAm? "sagranthAraMbhahiMsAnAM" granthAz ca dAsIdAsAdayaH, ArambhAz ca kRSyAdayaH hiMsAz ca anekavidhAH prANivadhAH saha tAbhir vartanta ity evaM ye teSAm/ tathA "saMsArAvartavartinAM" saMsAre Avarto bhramaNaM yebhyo vivAhAdikarmabhyas teSu vartate ityevaM zIlAs teSAm/ etais tribhir mUDhair apoDhatvasampannaM samyagdarzanaM saMsArocchittikAraNaM asmayatvasampannavat//24// kaH punar ayaM smayaH katiprakAraz cety Aha --- jJAnaM pUjAM kulaM jAtiM balam RddhiM tapo vapuH/ aSTAv Azritya mAnitvaM smayam Ahur gatasmayAH//25// "Ahur" bruvanti/ kam? "smayam"/ ke te? "gatasmayAH" naSTamadAH jinAH/ kiM tat? "mAnitvam"/ kiM kRtvA? "aSTAv Azritya"/ tathA hi/ jJAnam Azritya jJAnamado bhavati/ nanu zilpamadasya navamasya prasakter aSTAv iti saGkhyAnutpannAH ity apy ayuktaM tasya jJAne evAntarbhAvAt//25// anenASTavidhamadena ceSTamAnasya doSaM darzayann Aha --- smayena yo 'nyAn atyeti dharmasthAn garvitAzayaH/ so 'tyeti dharmam AtmIyaM na dharmo dhArmikair vinA//26//(p.26) "smayena" uktaprakAreNa/ "garvitAzayo" darpitacittaH/ "yo" jIvaH/ "dharmasthAn" ratnatrayopetAn anyAn/ "atyeti" avadhIrayati avajJayAtikrAmatIty arthaH/ "so 'tyeti" avadhIrayati/ kam? "dharmaM" ratnatrayam/ kathaMbhUtam? "AtmIyaM" jinapatipraNItam/ yato dharmo "dhArmikai" ratnatrayAnuSThAyibhir vinA na vidyate//26// nanu kulaizvaryAdisampannaiH smayaM kathaM niSeddhuM zakya ity Aha --- yadi pApanirodho 'nyasampadA kiM prayojanam/ atha pApAsravo 'sty anyasampadA kiM prayojanam//27// "pApaM" jJAnAvaraNAdyazubhaM karma nirudhyate yenAsau "pApanirodho" ratnatrayasadbhAvaH sa yady asti tadA "anyasampadA" anyasya kulaizvaryAdeH sampadA sampattyA kim api prayojanam? tannirodhe 'to 'py adhikAyA viziSTatarAd etatsampadaH sadbhAvam avabudhyamAnasya tannibandhanasmayasyAnutpatteH/ "atha pApAsravo 'sti" pApasyAzubhakarmaNaH Asravo mithyAtvAviratyAdir asti kiM prayojanam/ agre durgatigamanAdikaM avabudhyamAnasya tatsampadA prayojanAbhAvas tatsmayasya kartum anucitatvAt//27// amum evArthaM pradarzayann Aha --- samyagdarzanasampannam api mAtaGgadehajam/ devA devaM vidur bhasmagUDhAGgArAntaraujasam//28// "devaM" ArAdhyam/ "vidur" manyante/ ke te? "devA" "devA vi tassa NamaMti jassa dhamme sayA maNo" ity abhidhAnAt/ kam api? "mAtaGgadehajam api" cANDAlam api/ kathaMbhUtam? "samyagdarzanasampannaM" samyagdarzanena sampannaM yuktam/ ata eva "bhasmagUDhAGgArAntaraujasaM" bhasmanA gUDhaH pracchAditaH sa cAsAv aGgAraz ca tasya antaraM madhyaM tatraiva ojaH prakAzo nirmalatA yasya//28//(p.27) ekasya dharmasya vividhaM phalaM prakAzyedAnIm ubhayor dharmAdharmayor yathAkramaM phalaM darzayann Aha --- zvApi devo 'pi devaH zvA jAyate dharmakilbiSAt/ kApi nAma bhaved anyA sampad dharmAc charIriNAm//29// "zvApi" kukkaro 'pi "devo" jAyate/ "devo 'pi" devaH "zvA" jAyate/ kasmAt? "dharmakilbiSAt" dharmamAhAtmyAt khalu zvApi devo bhavati/ kilbiSAt pApodayAt punar devo 'pi zvA bhavati/ evaM tataH "kApi" vAcAm agocarA/ "nAma" sphuTam/ "anyA" na pUrvA dvitIyA vA/ "sampad" vibhUtivizeSo/ "bhavet"/ kasmAt? dharmAt/ keSAm? "zarIriNAM" saMsAriNAm/ yata evaM tato dharma eva prekSAvatAnuSThAtavyaH//29// te cAnuSThitA darzanamlAnatA mUlato 'pi na kartavyety Aha --- bhayAzAsnehalobhAc ca kudevAgamaliGginAm/ praNAmaM vinayaM caiva na kuryuH zuddhadRSTayaH//30// "zuddhadRSTayo" nirmalasamyaktvAH na kuryuH/ kam? "praNAmaM" uttamAGgenopanatim/ "vinayaM caiva" karamukulaprazaMsAdilakSaNam/ keSAm? kudevAgamaliGginAm/ kasmAd api? "bhayAzAsnehalobhAc ca" bhayaM rAjAdijanitam, AzA ca bhAvino 'rthasya prAptyAkAGkSA, snehaz ca mitrAnurAgaH, lobhaz ca vartamAnakAle 'rthaprAptigRddhiH, bhayAzAsnehalobhaM tasmAd api/ cazabdo 'pyarthaH//30// nanu mokSamArgasya ratnatrayarUpatvAt kasmAd darzanasyaiva prathamataH svarUpAbhidhAnaM kRtam ity Aha --- darzanaM jJAnacAritrAt sAdhimAnam upAznute/ darzanaM karNadhAraM tan mokSamArgaM pracakSyate//31// "darzanaM" kartR "upAznute" prApnoti/ kam? "sAdhimAnaM" sAdhutvam utkRSTatvaM vA/ kasmAt? jJAnacAritrAt/ yataz ca sAdhimAnaM tasmAd darzanam upAznute/(p.28) "tat" tasmAt/ "mokSamArge" ratnatrayAtmake "darzanaM" karNadhAraM" pradhAnaM pracakSyate/ tathaiva hi karNadhArasya naukhevaTakair vatakasyAdhInA samudraparatIragamane nAvaH pravRttiH tathA saMsArasamudraparyantagamane samyagdarzanakarNadhArAdhInA mokSamArganAvaH pravRttiH//31// nanu cAsyotkRSTatve siddhe karNadhAratvaM siddhyati tasya ca kutaH siddham ity Aha --- vidyAvRttasya saMbhUtisthitivRddhiphalodayAH/ na santy asati samyaktve bIjAbhAve taror iva//32// "samyaktve 'sati" avidyamAne/ "na santi"/ ke te? saMbhUtisthitivRddhiphalodayAH/ kasya? vidyAvRttasya/ ayam arthaH --- vidyAyA matijJAnAdirUpAyAH vRttasya ca sAmAyikAdicAritrasya yA saMbhUtiH prAdurbhAvaH, sthitir yathAvat padArthaparicchedakatvena karmanirjarAdihetutvena cAvasthAnam, vRddhir utpannasya paratara utkarSaH phalodayo devAdipUjAyAH svargApavargAdez ca phalasyotpattiH/ kasyAbhAve kasyeva te na syur ity Aha --- bIjAbhAve taror iva bIjasya mUlakAraNasyAbhAve yathA taros te na santi tathA samyaktvasyApi mUlakAraNabhUtasyAbhAve vidyAvRttasyApi te na santIti//32// yaz ca samyagdarzanasampanno gRhastho 'pi tadasampannAn muner utkRSTas tato 'pi samyagdarzanam evotkRSTam ity Aha --- gRhastho mokSamArgastho nirmoho naiva mohavAn/ anagAro gRhI zreyAn nirmoho mohino muneH//33// "nirmoho" darzanapratibandhakamohanIyakarmarahitaH saddarzanapariNata ity arthaH/ itthaMbhUto gRhastho mokSamArgastho bhavati/ "anagAro" yatiH/ punaH(p.29) "naiva" mokSamArgastho bhavati/ kiMviziSTaH? "mohavAn" darzanamohopetaH/ mithyAtvapariNata ity arthaH/ yata evaM tato gRhastho 'pi nirmohaH sa "zreyAn" utkRSTaH/ kasmAt? muneH/ kathaMbhUtAt? "mohino" darzanamohayuktAt//33// yata evaM tataH --- na samyaktvasamaM kiJcit traikAlye trijagaty api/ zreyo 'zreyaz ca mithyAtvasamaM nAnyat tanUbhRtAm//34// "tanUbhRtAM" saMsAriNAm/ "samyaktvasamaM" samyaktvena samaM tulyam/ "zreyaH" zreSTham uttamopakArakam/ "kiJcit" anyavastu nAsti/ yatas tasmin sati gRhastho 'pi yater apy utkRSTatAM pratipadyate/ kadA tan nAsti? "traikAlye" atItAnAyAtavartamAnakAlatraye/ tasmin kva tan nAsti? "trijagaty api" AstAM tAvanniyatakSetrAdau tan nAsti api tu trijagaty api tribhuvane 'pi/ tathA "azreyo" anupakArakam/ mithyAtvasamaM kiJcid anyan nAsti/ yatas tatsadbhAve yatir api vratasaMyamasampanno gRhasthAd api tadviparItatAm tadapakRSTatAM vrajatIti//34// ito 'pi saddarzanam eva jJAnacAritrAbhyAm utkRSTam ity Aha --- samyagdarzanazuddhA nArakatiryaGnapuMsakastrItvAni/ duSkulavikRtAlpAyurdaridratAM ca vrajanti nApy avratikAH//35// "samyagdarzanazuddhA" samyagdarzanaM zuddhaM nirmalaM yeSAM te/ samyagdarzanalAbhAt pUrvaM baddhAyuSkAn vihAya anye "na vrajanti" na prApnuvanti/ kAni/ nArakatiryaGnapuMsakastrItvAni/ tvazabdaH pratyekam abhisambadhyate nArakatvaM tiryaktvaM napuMsakatvastrItvam iti/ na kevalam etAny eva na vrajanti kin tu "duSkulavikRtAlpAyurdaridratAM ca"/ atrApi tAzabdaH pratyekam abhisambadhyate ye nirmalasamyaktvAH te na bhavAntare duSkule utpattiM vikRtatAM kANakuNThAdirUpavikAraM(p.30) alpAyuSkatAm antarmuhUrtAdyAyuSkotpattiM, daridratAM dAridryopetakulotpattim/ kathaMbhUtA api etat sarvaM vrajanti? "avratikA api" aNuvratarahitA api/35// yady etat sarvaM na vrajanti tarhi bhavAntare kIdRzAs te bhavantIty Aha --- ojastejovidyAvIryayazovRddhivijayavibhavasanAthAH/ mahAkulA mahArthA mAnavatilakA bhavanti darzanapUtAH//36// "darzanapUtA" darzanena pUtAH pavitritAH/ darzanaM vA pUtaM pavitraM yeSAM te/ "bhavanti"/ "mAnavatilakAH" mAnavAnAM manuSyANAM tilakA maNDanIbhUtA manuSyapradhAnA ity arthaH/ punar api kathaMbhUtA ity Aha "oja" ityAdi oja utsAhaH tejaH pratApaH kAntir vA, vidyA sahajA ahAryA ca buddhiH, vIryaM viziSTaM sAmarthyam, yazo viziSTA khyAtiH, vRddhiH kalatrapautrAdisampattiH, vijayaH paravibhavenAtmano guNotkarSaH, vibhavo dhanadhAnyadravyAdisampattiH, etaiH sanAthA sahitAH/ tathA "mahAkulA" mahac ca kulaM ca tatra bhavAH/ "mahArthA" mahAnto 'rthA dharmArthakAmamokSalakSaNA yeSAm//36// tathA indrapadam api samyagdarzanazuddhA eva prApnuvantIty Aha --- aSTaguNapuSTituSTA dRSTiviziSTAH prakRSTazobhAjuSTAH/ amarApsarasAM pariSadi ciraM ramante jinendrabhaktAH svarge//37// ye "dRSTiviziSTAH" samyagdarzanopetA/ "jinendrabhaktAH" prANinas te "svarge"/ "amarApsarasAM pariSadi" --- devadevInAM sabhAyAm/ "ciraM" bahutaraM kAlam/ "ramante" krIDanti/ kathaMbhUtAH? "aSTaguNapuSTituSTAH" aSTaguNA aNimA, mahimA, laghimA, prAptiH, prAkAmyaM, IzitvaM, vazitvaM, kAmarUpitvam ity etallakSaNAs te ca puSTiH svazarIrAvayavAnAM sarvadopacitatvaM teSAM vA puSTiH paripUrNatvaM tayA tuSTAH sarvadA pramuditAH/ tathA "prakRSTazobhAjuSTA" itaradevebhyaH prakRSTA uttamA zobhA tayA juSTA sevitAH sevAjuSTA sevitAH indrAH santa ity arthaH//37// tathA cakravartitvam api ta evav prApnuvantIty Aha --- (p.31) navanidhisaptadvayaratnAdhIzAH sarvabhUmipatayaz cakram/ vartayituM prabhavanti spaSTadRzaH kSatramaulizekharacaraNAH//38// ye "spaSTadRzo" nirmalasamyaktvAH/ ta eva "cakraM" cakrasya ratnam/ "vartayituM" AtmAdhInatayA tatsAdhyanikhilakAryeSu pravartayitum/ "prabhavanti" te samarthA bhavanti/ kathaMbhUtAH? sarvabhUmipatayaH sarvA cAsau bhUmiz ca SaTkhaNDapRthvI tasyAH patayaH cakravartinaH/ punar api kathaMbhUtAH? "navanidhisaptadvayaratnAdhIzA" navanidhayaz ca saptadvayaratnAni saptAnAM dvayaM tena saGkhyA caturdaza teSAm adhIzAH svAminaH/ kSatramaulizekharacaraNAH kSatrAd doSAt trAyante rakSanti prANino ye te kSatrA rAjAnas teSAM maulayo mastakAni teSu zikharANi mukuTAni caraNeSu yeSAm//38// tathA dharmacakriNo 'pi saddarzanamAhAtmyAd bhavantIty Aha --- amarAsuranarapatibhir yamadharapatibhiz ca nUtapAdAmbhojAH/ dRSTyA sunizcitArthA vRSacakradharA bhavanti lokazaraNyAH//39// "dRSTyA" samyagdarzanamAhAtmyena/ "vRSacakradharA bhavanti" vRSo dharmaH tasya cakraM vRSacakraM tad dharanti ye te vRSacakradharAs tIrthakarAH/ kiMviziSTAH? "nUtapAdAmbhojAH" pAdAv evAmbhoje, nUte stute pAdAmbhoje yeSAm/ kaiH? "amarAsuranarapatibhiH" amarapatayaH UrdhvalokasvAminaH saudharmAdayaH, asurapatayo 'dholokasvAmino dharaNendrAdayaH, narapatayaH tiryaglokasvAminaz cakravartinaH/ na kevalam etair eva nUtapAdAmbhojAH, kin tu "yamadharapatibhiz ca" yamaM vrataM dharanti ye te yamadharA munayas teSAM patayo gaNadharAs taiz ca/ punar api kathaMbhUtAs te? sunizcitArthA zobhano nizcitaH parisamAptiM gato 'rtho dharmAdilakSaNo yeSAm/ tathA "lokazaraNyAH" anekavidhaduHkhadAyibhiH karmArAtibhir upadrutAnAM lokAnAM zaraNe sAdhavaH//39// tathA mokSaprAptir api samyagdarzanazuddhAnAm eva bhavatIty Aha --- (p.32) zivam ajaram arujam akSayam avyAbAdhaM vizokabhayazaGkam/ kASThAgatasukhavidyAvibhavaM vimalaM bhajanti darzanazaraNAH//40// "darzanazaraNAH" darzanaM zaraNaM saMsArApAyaparirakSaNaM yeSAm, darzanasya vA zaraNaM rakSaNaM yatra te/ "zivaM" mokSaM/ bhajanty anubhavanti/ katham? "ajaraM" na vidyate rujA vyAdhir yatra/ "akSayaM" na vidyate labdhAnantacatuSTayakSayo yatra/ "avyAbAdhaM" na vidyate duHkhakaraNena kenacid vividhA vizeSeNa vA AbAdhA yatra/ "vizokabhayazaGkaM" vigatA zokabhayazaGkA yatra/ "kASThAgatasukhavidyAvibhavaM" kASThAM paramaprakarSaM gataH prAptaH sukhavidyayor vibhavo vibhUtir yatra/ "vimalaM" vigataM malaM dravyabhAvarUpakarma yatra//40// yat prAk pratyekaM zlokaiH samyagdarzanasya phalam uktaM taddarzanAdhikArasya samAptau saMgrahavRttenopasaMhRtya pratipAdayann Aha --- devendracakramahimAnam ameyamAnam rAjendracakram avanIndrazirorcanIyam/ dharmendracakram adharIkRtasarvalokam labdhvA zivaM ca jinabhaktir upaiti bhavyaH//41// "zivaM" mokSam/ "upaiti" prApnoti/ ko 'sau? "bhavyaH" samyagdRSTiH/ kathaMbhUtaH? "jinabhaktiH" jine bhaktir yasya/ kiM kRtvA? "labdhvA"/ kam? "devendracakramahimAnaM" devAnAm indrA devendrAs teSAM cakraM saGghAtas tatra tasya vA mahimAnaM vibhUtimAhAtmyam/ kathaMbhUtam? "ameyamAnaM" ameyam aparyantam mAnasyAmeyamAnaM pUjAjJAnaM vA yasya/ tathA "rAjendracakraM labdhvA" rAjJAm indrAz cakravartinas teSAM cakraM cakraratnam/ kiMviziSTam? "avanIndraziro'rcanIyaM"(p.33) avanyAM nijanijapRthivyAM indrA mukuTabaddhA rAjAnas teSAM zirobhir arcanIyam/ tathA "dharmendracakraM" labdhvA dharmasyottamakSamAdilakSaNasya vA indrA anuSThAtAraH praNetAro vA tIrthakarAdayas teSAM cakraM saGghAto dharmiNAM vA tIrthakRtAM sUcakaM cakraM dharmacakram/ kathaMbhUtam? "adharIkRtasarvalokaM" adharIkRto bhRtyatAM nItaH sarvalokas tribhuvanaM yena/ etat sarvaM labdhvA pazcAc chivaM copaiti bhavya iti//41// iti prabhAcandraviracitAyAM samantabhadrasvAmiviracitopAsakAdhyayanaTIkAyAM prathamaH paricchedaH//1//(p.34) jJAnAdhikAro dvitIyaH atha darzanarUpaM dharmaM vyAkhyAya jJAnarUpaM taM vyAkhyAtum Aha --- anyUnam anatiriktaM yAthAtathyaM vinA ca viparItAt/ niHsandehaM veda yad Ahus taj jJAnam AgaminaH//42// "veda" vetti/ "yat tad Ahur" bruvate/ "jJAnaM" bhAvazrutarUpam/ ke te? "AgaminaH" AgamajJAH/ kathaM veda? "niHsandehaM" niHsaMzayaM yathA bhavati tathA/ "vinA ca viparItAt" viparItAd viparyayAd vinaiva viparyayavyavacchedenety arthaH/ tathA "anyUnaM" paripUrNaM sakalaM vastusvarUpaM yad veda "tad jJAnaM" na nyUnaM vikalaM tatsvarUpaM yad veda/ tarhi jIvAdivastusvarUpe 'vidyamAnam api sarvathAnityatvakSaNikatvAdvaitAdirUpaM kalpayitvA yad vetti tad adhikArthaM viditvA jJAnaM bhaviSyatIty atrAha --- "anatiriktaM" vastusvarUpAd anatiriktam anadhikaM yad veda taj jJAnaM na punas tadvat svarUpAd adhikaM kalpanAzilpikalpitaM yad veda/ evaM caitad vizeSaNacatuSTayasAmarthyAd yathAbhUtArthavedakatvaM tasya sambhavati tad darzayati --- "yAthAtathyaM" yathAvasthitavastusvarUpaM yad veda tad jJAnaM bhAvazrutam/ yadrUpasyaiva jJAnasya jIvAdyazeSArthAnAm azeSavizeSataH kevalajJAnavat sAkalyena svarUpaprakAzanasAmarthyasambhavAt/ tad uktaM --- syAdvAdakevalajJAne sarvatattvaprakAzane bhedaH sAkSAd asAkSAc ca hy avastvanyatamaM bhavet//1// iti// atas tad evAnudharmatvenAbhipretam/ bhedAt tasyaiva mukhyato mUlakAraNabhUtatayA svargApavargasAdhanasAmarthyasaMbhavAt//42//(p.35) tasya viSayabhedAd bhedAn prarUpayann Aha --- prathamAnuyogam arthAkhyAnaM caritaM purANam api puNyam/ bodhisamAdhinidhAnaM bodhati bodhaH samIcInaH//43// "bodhaH samIcInaH" satyaM zrutajJAnam/ "bodhati" jAnAti/ kam? prathamAnuyogam/ kiM punaH prathamAnuyogazabdenAbhidhIyate ity Aha --- "caritaM purANam api" ekapuruSAzritA kathA caritaM triSaSTizalAkApuruSAzritA kathA purANaM tad ubhayam api prathamAnuyogazabdAbhidheyam/ tat prakalpitatvavyavacchedArtham arthAkhyAnam iti vizeSaNam, arthasya paramArthasya viSayasyAkhyAnaM yatra yena vA tam/ tathA "puNyaM" prathamAnuyogaM hi zRNvatAM puNyam utpadyate iti puNyahetutvAt puNyaM tadanuyogam/ tathA "bodhisamAdhinidhAnaM" aprAptAnAM hi samyagdarzanAdInAM prAptir bodhiH, prAptAnAM tu paryantaprApaNaM samAdhiH, dhyAnaM vA dharmyaM zuklaM ca samAdhiH tayor nidhAnaM/ tad anuyogaM hi zRNvatAM darzanAdeH prAptyAdikaM dharmyadhyAnAdikaM ca bhavati//43// tathA aha uDDatiriyaloe disi vidisaM jaM pamANiyaM bhaNiyaM/ karaNANi tu siddhaM dIvasamuddA jiNagehA//1// lokAlokavibhakter yugaparivRttez caturgatInAM ca/ Adarzam iva tathA matir avaiti karaNAnuyogaM ca//44// "tathA" tena prathamAnuyogaprakareNa/ "matir" mananaM zrutajJAnam/ avaiti jAnAti/ kam? "karaNAnuyogaM" lokAlokavibhAgaM paJcasaGgrahAdilakSaNam/ kathaMbhUtam iva? "Adarzam iva" yathA Adarzo darpaNo mukhAder yathAvat svarUpaprakAzakas tathA karaNAnuyogo 'pi svaviSayasyAyaM prakAzakaH/ "lokAlokavibhakteH(p.36)" lokyante jIvAdayaH padArthA yatrAsau lokas tricatvAriMzadadhikazatatrayaparimitarajjuparimANaH, --- tadviparIto 'loko 'nantamAnAvacchinnazuddhAkAzasvarUpaH tayor vibhaktir vibhAgo bhedas tasyAH Adarzam iva/ tathA "yugaparivRtteH" yugasya kAlasyotsarpiNyAdeH parivRttiH parAvartanaM tasyA Adarzam iva/ tathA "caturgatInAM ca" narakatiryagmanuSyadevalakSaNAnAm Adarzam iva//44// tathA --- tavacArittamuNINam kiriyANaM riddhisAhiyANaM/ uvasaggaM saNNAsaM saMcaraNANiupaM pasaMsaMti//1// gRhamedhyanagArANAM cAritrotpattivRddhiraksAGgam/ caraNAnuyogasamayaM samyagjJAnaM vijAnAti//45// "samyagjJAnaM" bhAvazrutarUpam/ "vijAnAti" vizeSeNa jAnAti/ kam? "caraNAnuyogasamayaM" cAritrapratipAdakaM zAstram AcArAdi/ kathaMbhUtam? "cAritrotpattivRddhirakSAGgaM" cAritrasyotpattiz ca vRddhiz ca tAsAm aGgaM kAraNaM aGgAni vA kAraNAni prarUpyante yatra/ keSAM tadaGgam? "gRhamedhyanagArANAM" gRhamedhinaH zrAvakAH anagArA munayas teSAm//45// jIvAjIvasutattve puNyApuNye ca bandhamokSau ca/ dravyAnuyogadIpaH zrutavidyAlokam Atanute//46// "dravyAnuyogadIpo" dravyAnuyogasiddhAntasUtraM tattvArthasUtrAdisvarUpo dravyAgamaH sa eva dIpaH sa/ "Atanute" vistArayati azeSAvazeSataH prarUpayati/ ke? "jIvAjIvasutattve" upayogalakSaNo jIvaH tadviparIto 'jIvaH tAv eva zobhane abAdhite tattve vastusvarUpe Atanute/ tathA "puNyApuNye" sadvedyazubhAyurnAmagotrANi hi puNyaM tato 'nyat karmApuNyam ucyate, te ca mUlottaraprakRtibhedenAzeSavizeSato dravyAnuyogadIpa Atanute/ tathA "bandhamokSau ca"(p.37) mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogalakSaNahetuvazAd upArjitena karmaNA sahAtmanaH saMzleSo bandhaH bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsnakarmavipramokSalakSaNo mokSas tAv apy azeSataH dravyAnuyogadIpa Atanute/ katham? zrutavidyAlokaM zrutavidyA bhAvazrutaM saivAlokaH prakAzo yatra tat/ na karmaNi tad yathA bhavaty evaM jIvAdIni sa prakAzayatIti//46// iti prabhAcandraviracitAyAM samantabhadrasvAmiviracitopAsakAdhyayanaTIkAyAM dvitIyaH paricchedaH//2//(p.38) guNavratAdhikAras tRtIyaH//3// atha cAritrarUpaM dharmaM vyAkhyAsur Aha --- mohatimirApaharaNe darzanalAbhAd avAptasaMjJAnaH/ rAgadveSanivRttyai caraNaM pratipadyate sAdhuH//47// "caraNaM" hiMsAdinivRttilakSaNaM cAritram/ "pratipadyate" svIkaroti/ ko 'sau? "sAdhur" bhavyaH/ kathaMbhUtaH? "avAptasaMjJAnaH"/ kasmAt? "darzanalAbhAt"/ tallAbho 'pi tasya kasmin sati saMjAtaH? "mohatimirApaharaNe" moho darzanamohaH sa eva timiraM tasyApaharaNe yathAsambhavam upazame kSaye kSayopazame vA/ atha vA moho darzanacAritramohas timiraM jJAnAvaraNAdi tayor apaharaNe/ ayam arthaH --- darzanamohApaharaNe darzanalAbhaH/ timirApaharaNe sati darzanalAbhAd avAptasaMjJAnaH bhavaty AtmA/ jJAnAvaraNApagame hi jJAnam utpadyamAnaM saddarzanaprasAdAt samyagvyapadezaM labhate, tathAbhUtaz cAtmA cAritramohApagame caraNaM pratipadyate/ kimartham? "rAgadveSanivRttyai" rAgadveSanivRttinimittam//47// tasmin nivRttAv eva hiMsAdinivRtteH saMbhavAd ity Aha --- rAgadveSanivRtter hiMsAdinivartanA kRtA bhavati/ anapekSitArthavRttiH kaH puruSaH sevate nRpatIn//48// "hiMsAdeH nivartanA" vyAvRttiH kRtA bhavati/ kutaH? "rAgadveSanivRtteH"/ ayam atra tAtparyArthaH --- pravRttarAgAdikSayopazamAdeH hiMsAdinivRttilakSaNaM cAritraM bhavati/ tato bhAvirAgAdinivRtter eva prakRSTataraprakRSTatamAdi nivartate/ dezasaMyatAdiguNasthAne rAgAdihiMsAdinivRttis tAvad vartate yAvan niHzeSarAgAdiprakSayaH(p.39) tasmAc ca niHzeSahiMsAdinivRttilakSaNaM paramodAsInatAsvarUpaM paramotkRSTacAritraM bhavatIti/ asyaivArthasya samarthanArtham arthAntaranyAsam Aha --- "anapekSitArthavRttiH kaH puruSaH sevate nRpatIn anapekSitAnabhilaSitA arthasya prayojanasya phalasya vRttiH prAptir yena sa tathAvidhaH puruSaH ko, na ko 'pi prekSApUrvakArI, sevate nRpatIn//48// atrAparaH prAha --- caraNaM pratipadyata ity uktaM tasya tu lakSaNaM noktaM tad ucyatAm, ity AzaGkyAha --- hiMsAnRtacauryebhyo maithunasevAparigrahAbhyAM ca/ pApapraNAlikAbhyo viratiH saMjJasya cAritram//49// "cAritraM" bhavati/ kAsau? "viratir" vyAvRttiH/ kebhyaH? "hiMsAnRtacauryebhyaH" hiMsAdInAM svarUpakathanaM svayam evAgre granthakAraH kariSyati/ na kevalam etebhya eva viratiH --- api tu "maithunasevAparigrahAbhyAM"/ etebhyaH kathaMbhUtebhyaH? "pApapraNAlikAbhyaH" pApasya praNAlikA iva pApapraNAlikA AzravaNadvArANi tAbhyaH/ kasya tebhyo viratiH? "saMjJasya" samyag jAnAtIti saMjJaH tasya heyopAdeyatattvaparijJAnavataH//49// tac cetthaMbhUtaM cAritraM dvidhA bhidyata ity Aha --- sakalaM vikalaM caraNaM tat sakalaM sarvasaGgaviratAnAm/ anagArANAM vikalaM sAgArANAM sasaGgAnAm//50// hiMsAdiviratilakSaNaM "yac caraNaM" prAkprarUpitaM tat sakalaM vikalaM ca bhavati/ tatra "sakalaM" paripUrNaM mahAvratarUpam/ keSAM tad bhavati? "anagArANAM" munInAm/ kiMviziSTAnAM "sarvasaGgaviratAnAM" bAhyAbhyantaraparigraharahitAnAm/ "vikalam" aparipUrNaM aNuvratarUpam/ keSAM tad bhavati "sAgArANAM" gRhasthAnAm/ kathaMbhUtAnAm? "sasaGgAnAM" sagranthAnAm//50//(p.40) tatra vikalam eva tAvad vrataM vyAcaSTe --- gRhiNAM tredhA tiSThaty aNuguNazikSAvratAtmakaM caraNam/ paJcatricaturbhedaM trayaM yathAsaGkhyam AkhyAtam//51// "gRhiNAM" sambandhi yat vikalaM caraNaM tat "tredhA" triprakAram/ "tiSThati" bhavati/ kiMviziSTaM sat? "aNuguNazikSAvratAtmakaM" sat aNuvratarUpaM guNavratarUpaM zikSAvratarUpaM sat/ trayam eva/ tatpratyekam/ "yathAsaMkhyam"/ "paJcatricaturbhedam AkhyAtaM" pratipAditam/ tathA hi --- aNuvrataM paJcabhedaM guNavrataM tribhedaM zikSAvrataM caturbhedam iti//51// tatrANuvratasya tAvat paJcabhedAn pratipAdayann Aha --- prANAtipAtavitathavyAhArasteyakAmamUrcchAbhyaH/ sthUlebhyaH pApebhyo vyuparamaNam aNuvrataM bhavati//52// "aNuvrataM" vikalavratam/ kiM tat? "vyuparamaNaM" vyAvartanaM yat/ kebhyaH ity Aha --- "prANetyAdi", prANAnAm indriyAdikam atipAtaz cAtipatanaM viyogakaraNaM vinAzanam/ "vitathavyAhAraz ca" vitatho 'satyaH sa cAsau vyAhAraz ca zabdaH/ "steyaM" ca cauryam/ "kAmaz ca" maithunam/ "mUrcchA" ca parigrahaH mUrcchA ca lobhAvezAt parigRhyate iti mUrcchA iti vyutpatteH/ tebhyaH/ kathaMbhUtebhyaH? "sthUlebhyaH"/ aNuvratadhAriNo hi sarvasAvadyavirater asaMbhavAt sthUlebhya eva hiMsAdibhyo vyuparamaNaM bhavati/ tarhi trasaprANAtipAtAn nivRtto na sthAvaraprANAtipAtAt/ tathA pApAdibhayAt parapIDAdikAraNam iti matvA sthUlAd asatyavacanAn nivRtto na tadviparItAt/ tathAnyapIDAkarAt rAjAdibhayAdinA pareNa parityaktAd apy adattArthAt sthUlAn nivRtto na tadviparItAt/ tathA upAttAyAz ca parAGganAyAH pApabhayAdinA nivRtto nAnyathA iti sthUlarUpAbrahmanivRttiH(p.41)/ tathA dhanadhAnyakSetrAder icchAvazAt kRtaparicchedA iti sthUlarUpAt parigrahAn nivRttiH/ kathaMbhUtebhyaH prANAtipAtAdibhyaH? "pApebhyaH" pApAzravaNadvArebhyaH//52// tatrAdyavrataM vyAkhyAtum Aha --- saGkalpAt kRtakAritamananAd yogatrayasya carasattvAn/ na nihasti yat tad AhuH sthUlavadhAd viramaNaM nipuNAH//53// "carasattvAn" trasajIvAn/ "yan na hinasti"/ tad AhuH "sthUlavadhAd viramaNam"/ ke te? "nipuNAH" hiMsAdivirativratavicAradakSAH/ kasmAn na hinasti? "saMkalpAt" saMkalpaM hiMsAbhisaMdhyam Azritya/ kathaMbhUtAt saMkalpAt? "kRtakAritAnumananAt" kRtakAritAnumananarUpAt/ kasya sambandhinaH? "yogatrayasya" manovAkkAyatrayasya/ atra kRtavacanaM kartuH svAtantryapratipattyartham/ kAritAnuvidhAnaM paraprayogApekSam anuvacanam/ anumananavacanaM prayojakasya mAnasapariNAmapradarzanArtham/ tathA hi --- manasA carasattvahiMsAM svayaM na karomi, carasattvAn hinasmIti manaHsaMkalpaM na karomIty arthaH/ manasA carasattvahiMsAm anyaM na kArayAmi, carasattvAn hiMsaya hiMsayeti manasA prayojako na bhavAmIty arthaH/ tathA anyaM carasattvahiMsAM kurvantaM manasA nAnumanye, sundaram anyena kRtam iti manaHsaMkalpaM na karomIty arthaH/ evaM vacasA svayaM carasattvahiMsAM na karomi carasattvAn hinasmIti svayaM vacanaM noccArayAmIty arthaH/ vacasA carasattvahiMsAM na kArayAmi carasattvAn hiMsaya hiMsayeti vacanaM noccArayAmIty arthaH/ tathA vacasA carasattvahiMsAM kurvantaM nAnumanye, sAdhukRtaM tvayeti vacanaM noccArayAmIty arthaH/ tathA vacasA carasattvahiMsAM kurvantaM nAnumanye, sAdhukRtaM tvayeti vacanaM noccArayAmIty arthaH/ tathA kAyena carasattvahiMsAM na karomi, carasattvahiMsane dRSTimuSTisandhAne(p.42) svayaM kAyavyApAraM na karomIty arthaH/ tathA kAyena carasattvahiMsAM na kArayAmi, carsattvahiMsane kAyasaMjJayA paraM na prerayAmIty arthaH/ tathA carasattvahiMsAM kurvantam anyaM nakhacchoTikAdinA kAyena nAnumanye/ ity uktam ahiMsANuvratam//53// tasyedAnIm atIcArAn Aha --- chedanabandhanapIDanam atibhArAropaNaM vyAtIcArAH/ AhAravAraNApi ca sthUlavadhAd vyuparateH paJca//54// "vyatIcArA" vividhA virUpakA vA atIcArA doSAH/ kati? "paJca"/ kasya? "sthUlavadhAd vyuparateH"/ katham ity Aha "chedanetyAdi" karNanAsikAdInAm avayavAnAm apanayanaM bhedanam, abhimatadeze gatinirodhahetur bandhanam, pIDA daNDakazAdyabhighAtaH, atibhArAropaNaM nyAyyabhArAd adhikabhArAropaNam/ na kevalam etac catuSTayam eva kin tu "AhAravAraNApi ca" AhArasya annapAnalakSaNasya vAraNA niSedho dhAraNA vA nirodhaH//54// evam ahiMsANuvrataM pratipAdyedAnIm anRtaviratyaNuvrataM pratipAdayann Aha --- sthUlam alIkaM na vadati na parAn vAdayati satyam api vipade/ yat tad vadaNti santaH sthUlamRSAvAdavairamaNam//55// sthUlaz cAsau mRSAvAdaz ca tasmAd vairamaNaM viramaNam eva vairamaNam/ "tad vadanti"/ ke te? "santaH" satpuruSaH gaNadharadevAdayaH/ tat kiM santo vadanti kiM tat "alIkam" asatyam/ kathaMbhUtam? "sthUlaM" yasminn ukte svaparayor vadhabandhAdikaM rAjAdibhyo bhavati tat svayaM tAvan na vadati/ tathA "parAn" anyAn tathAvidham alIkaM na vAdayati/ na kevalam alIkaM kin tu "satyam api" coro 'yam ityAdirUpaM na svayaM vadati na parAn vAdayati/ kiMviziSTaM yad uktaM satyaM parasya "vipade" 'pakArAya bhavati//55//(p.43) sAMprataM satyANuvratAsyAtIcArAn Aha --- parivAdarahobhyAkhyApaizUnyaM kUTalekhakaraNaM ca/ nyAsApahAritApi ca vyatikramAH paJca satyasya//56// parivAdo mithyopadezo 'bhyudayaniHzreyasArtheSu kriyAvizeSeSv anyasyAnyathApravartanam ity arthaH/ rahobhyAkhyA rahasi ekAnte strIpuMsAbhyAm anuSThitasya kriyAvizeSasyAbhyAkhyA prakAzanam/ paizUnyaM aGgavikArabhrUvikSepAdibhiH parAbhiprAyaM jJAtvA asUyAdinA tatprakaTanaM sAkAramantrabheda ity arthaH/ kUTalekhakaraNaM ca anyenAnuktam ananuSThitaM yat kiMcid eva tenoktam anuSThitaM ceti vaJcanAnimittaM kUTalekhakaraNaM kUTalekhakriyety arthaH/ nyAsApahAritA dravyanikSeptur vismRtasaMkhyasyAlpasaMkhyaM dravyam AdadAnasya evam evety abhyupagamavacanam/ evaM parivAdAdayaz catvAro nyAsApahAritA paJcamIti satyasyANuvratasya paJca vyatikramAH atIcArA bhavanti//56// adhunA cauryaviratyaNuvratasya svarUpaM prarUpayann Aha --- nihitaM vA patitaM vA suvismRtaM vA parasvam avisRSTam/ na harati yan na ca datte tad akRzacauryAd upAramaNam//57// akRzacauryAt sthUlacauryAt/ upAramaNaM tat/ yat kiM yat na harati na gRhNAti/ kiM tat? parasvaM paradravyam/ kathaMbhUtam? nihitaM vA dhRtam/ tathA patitaM vA/ tathA suvismRtaM vA atizayena vismRtam/ vAzabdaH sarvatra parasparasamuccaye/ itthaMbhUtaM parasvam avisRSTaM adattaM yat svayaM na harati na datte 'nyasmai tad akRzacauryAd upAramaNaM pratipattavyam//57// tasyedAnIm aticArAn Aha --- cauraprayogacaurArthAdAnavilopasadRzasanmizrAH/ hInAdhikavinimAnaM paJcAsteye vyatIpAtAH//58//(p.44) "asteye" cauryaviramaNe/ "vyatIpAtA" atIcArAH paJca bhavanti/ tathA hi/ cauraprayogaH corayataH svayam evAnyena vA preraNaM preritasya vA anyenAnumodanam/ caurArthAdAnaM ca apreritenAnanumatena ca coreNAnItasyArthasya grahaNam/ vilopaz ca ucitanyAyAd anapetaprakAreNArthasyAdAnaM viruddharAjyAtikrama ity arthaH/ viruddharAjye svalpamUlyAni mahArghyANi dravyANIti/ sadRzasanmizraz ca pratirUpakavyavahAra ity arthaH sadRzena tailAdinA sanmizraM ghRtAdikaM karoti/ kRtrimaiz ca hiraNyAdibhir vaJcanApUrvakaM vyavahAraM karoti/ hInAdhikavinimAnaM vividhaM niyamena mAnaM vinimAnaM mAnonmAnam ity arthaH/ mAnaM hi prasthAdi, unmAnaM tulAdi, tac ca hInAdhikaM, hInena anyasmai dadAti, adhikena svayaM gRhNAtIti//58// sAmpratam abrahmaviratyaNuvratasvarUpaM pratipAdayann Aha --- na tu paradArAn gacchati na parAn gamayati ca pApabhIter yat/ sA paradAranivRttiH svadArasantoSanAmApi//59// "sA parAdAranivRttiH" yat paradArAn parigRhItAn aparigRhItAMz ca svayaM "na ca" naiva gacchati/ tathA parAn anyAn paradAralampaTAn na gamayati paradAreSu gacchato yat prayojayati na ca/ kuta? pApabhIteH pApopArjanabhayAt na punaH nRpatyAdibhayAt/ na kevalaM sA paradAranivRttir evocyate kin tu svadArasantoSanAmApi svadAreSu santoSaH svadArasantoSas tannAma yasyAH//59// tasyAtIcArAn Aha --- (p.45) anyavivAhAkaraNAnaGgakrIDAviTatvavipulatRSaH/ itvarikAgamanaM cAsmarasya paJca vyatIcArAH//60// "asmarasyAbrahmanivRttyaNuvratasya" paJca vyatIcArAH/ katham ity Aha --- anyetyAdi kanyAdAnaM vivAho 'nyasya vivAho 'nyavivAhaH tasya A samantAt karaNaM tac ca anaGgakrIDA ca aGgaM liGgaM yoniz ca tayor anyatra mukhAdipraveze krIDA anaGgakrIDA/ viTatvaM bhaNDimApradhAnakAyavAkprayogaH/ vipulatRSaz ca kAmatIvrAbhinivezaH/ itvarikAgamanaM ca parapuruSAn eti gacchatItyevaMzIlA itvarI puMzcalI kutsAyAM ke kRte itvarikA bhavati tatra gamanaM ceti//60// athedAnIM parigrahaviratyaNuvratasya svarUpaM darzayann Aha --- dhanadhAnyAdigranthaM parimAya tato 'dhikeSu niHspRhatA/ parimitaparigrahaH syAd icchAparimANanAmApi//61// "parimitaparigraho" dezataH parigrahaviratir aNuvrataM syAt/ kAsau? yA "tato 'dhikeSu niHspRhatA" tatas tebhya icchAvazAt kRtaparisaMkhyAtebhyo 'rthebhyo 'dhikeSv artheSu yA niHspRhatA vAJchAvyAvRttiH/ kiM kRtvA? "parimAya" devagurupAdAgre parimitaM kRtvA/ kam? "dhanadhAnyAdigranthaM" dhanaM gavAdi, dhAnyaM vrIhyAdi/ AdizabdAd dAsIdAsabhAryAgRhakSetradravyasuvarNarUpyAbharaNavastrAdisaMgrahaH/ sa cAsau granthaz ca taM parimAya/ sa ca parimitaparigrahaH "icchAparimANanAmApi" syAt, icchAyAH parimANaM yasya sa icchAparimANas tannAma yasya sa tathoktaH//61// tasyAticArAn Aha --- ativAhanAtisaMgrahavismayalobhAtibhAravahanAni/ parimitaparigrahasya ca vikSepAH paJca lakSyante//62//(p.46) "viksepA" atIcArAH/ paJca "lakSyante" nizcIyante/ kasya? parimitaparigrahasya na kevalam ahiMsAdyaNuvratasya paJcAtIcArA nizcIyante api tu parimitaparigrahasyApi/ cazabdo 'trApizabdArthe/ ke tasyAtIcArA ity Aha --- ativAhanetyAdi/ lobhAtigRddhinivRttyarthaM parigrahaparimANe kRte punar lobhAvezavazAd ativAhanaM karoti/ yAvantaM hi mArgaM balIvArdAdayaH sukhena gacchanti tato 'py atirekeNa vAhanam ativAhanam/ atizabdaH pratyekaM lobhAntAnAM sambadhyate/ idaM dhAnyAdikam agre viziSTaM lAbhaM dAsyatIti lobhAvezAd atizayena tatsaMgrahaM karoti/ tatpratipannalAbhena vikrIte tasmin mUlato 'py asaMgRhIte vAdhike 'rthe tatkRpANakena labdhe lobhAvezAd ativismayaM viSAdaM karoti/ viziSTe 'rthe labdhe 'py adhikalAbhAkAGkSAvazAd atilobhaM karoti/ lobhAvezAd adhikabhArAropaNam atibhAravAhanam/ te vikSepAH paJca//62// evaM prarUpitAni paJcANuvratAni niraticArANi kiM kurvantIty Aha --- paJcANuvratanidhayo niratikramaNAH phalanti suralokam/ yatrAvadhir aSTaguNA divyazarIraM ca labhyante//63// "phalanti" phalaM prayacchanti/ ke te? "paJcANuvratanidhayaH" paJcANuvratAny eva nidhayo nidhanAni/ kathaMbhUtAni? "niratikramaNA" niraticArAH/ kiM phalanti? "suralokam"/ yatra suraloke "labhyante"/ kAni? "avadhir avadhijJAnam"/ "aSTaguNA" aNimAmahimetyAdayaH/ "divyazarIraM ca" saptadhAtuvivarjitaM zarIram/ etAni sarvANi yatra labhyante//63// iha loke kiM kasyApy ahiMsAdyaNuvratAnuSThAnaphalaprAptir dRSTA yena paralokArthaM tad anuSThIyate ity AzaGkyAha --- mAtaGgo dhanadevaz ca vAriSeNas tataH paraH/ nIlI jayaz ca saMprAptAH pUjAtizayam uttamam//64//(p.47) hiMsAviratyaNuvratAt mAtaGgena cANDAlena uttamaH pUjAtizayaH prAptaH/ asya kathA/ suramyadeze podanapure rAjA mahAbalaH/ nandIzvarASTamyAM rAjJA aSTadinAni jIvAmAraNaghoSaNAyAM kRtAyAM balakumAreNa cAtyantamAMsAsaktena kaMcid api puruSam apazyatA rAjodyAne rAjakIyameNDhakaH pracchannena mArayitvA saMskArya bhakSitaH/ rAjJA ca meNDhakamAraNavArtAm AkarNya ruSTena meNDhakamArako gaveSayituM prArabdhaH/ tadudyAnamAlAkAreNa ca vRkSoparicaTitena sa tanmAraNaM kurvANo dRSTaH/ rAtrau ca nijabhAryAyAH kathitaM tataH pracchannacarapuruSeNAkarNya rAjJaH kathitam/ prabhAte mAlAkAro 'py AkAritaH/ tenaiva punaH kathitam/ madIyAm AjJAM mama putraH khaNDayatIti/ ruSTena rAjJA koTTapAlo bhaNito balakumAraM navakhaNDaM kArayeti tatas taM kumAraM mAraNasthAnaM nItvA mAtaGgam AnetuM ye gatAH puruSAs tAn vilokya mAtaGgenoktaM priye! mAtaGgo grAmaM gata iti kathaya tvam eteSAm ity uktvA gRhakoNe pracchanno bhUtvA sthitaH/ talAraiz cAkArite mAtaGge! kathitaM mAtaGgyA so 'dya grAmaM gataH/ bhaNitaM ca talAraiH sa pApo 'puNyavAn adya grAmaM gataH kumAramAraNAt tasya bahusuvarNaratnAdilAbho bhavet teSAM vacanam AkarNya dravyalubdhayA tayA hastasaMjJayA sa darzito grAmaM gata iti punaH punar bhaNantyA/ tatas tais taM gRhAn niHsArya tasya mAraNArthaM sa kumAraH samarpitaH/ tenoktaM nAdya caturdazIdine jIvaghAtaM karomi/ tatas talAraiH sa nItvA rAjJaH kathitaH deva! ayaM rAjakumAraM na mArayati/ tena ca rAjJaH kathitaM sarpadraSTo mRtaH zmazAne nikSiptaH sarvauSadhimunizarIrasya vAyunA punar jIvito 'haM tatpArzve caturdazIdivase mayA jIvAhiMsAvrataM gRhItam ato 'dya(p.48) na mArayAmi devo yaj jAnati tat karotu/ aspRzyacANDAlasya vratam iti saMcintya ruSTena rAjJA dvAv api gADhaM bandhayitvA sumAradrahe nikSepitau/ tatra mAtaGgasya prANAtyaye 'py ahiMsAvratam aparityajato vratamAhAtmyAj jaladevatayA jalamadhye siMhAsanamaNimaNDapikAdundabhisAdhukArAdipratihAryAdikaM kRtam/ mahAbalarAjena caitad AkarNya bhItena pUjayitvA nijacchatratale snApayitvA sa spRzyo viviSTa kRta iti prathamANuvratasya/ anRtaviratyaNuvratAd dhanadevazreSThinA pUjAtizayaH prAptaH/ asya kathA/ jambUdvIpe pUrvavidehe puSkalAvatIviSaye puNDarIkiNyAM puryAM vaNijau jinadevadhanadevau svalpadravyau/ tatra dhanadevaH satyavAdI dravyasya lAbhaM dvAv apy ardham ardhaM guhISyAva iti niHsAkSikAM vyavasthAM kRtvA dUradezaM gatau bahudravyam upArjya vyAghuThya kuzalena puNDarIkiNyAm AyAtau/ tatra jinadevo lAbhArdhaM dhanadevAya na dadAti/ stokadravyam aucityena dadAti tato jhakaTake nyAye ca sati svajanamahAjanarAjAgrato niHsAkSikavyavahArabalAj jinadevo vadati na mayAsya lAbhArdhaM bhaNitam ucitam eva bhaNitam/ dhanadevaz ca satyam eva vadati dvayor ardham eva/ tato rAjaniyamAt tayor dravyaM dattaM dhanadevaH zuddho netaraH tataH sarvaM dravyaM dhanadevasya samarpitaM tathA sarvaiH pUjitaH sAdhukAritaz ceti dvitIyANuvratasya/ acauryaviratyaNuvratAd vAriSeNena pUjAtizayaH prAptaH/ asya kathA/ sthitIkaraNaguNavyAkhyAnapragaTTake "kathiteha dRSTavyeti tRtIyANuvratasya"/(p.49) tataH paraM nIlA jayaz ca/ tatas tebhyaH paraM yathA bhavanty evaM pUjAtizayaM prAptau/ tatrAbrahmaviratyaNuvratAn nIlI vaNikputrI pUjAtizayaM prAptA/ asyAH kathA/ loTadeze bhRgukacchapattane rAjA vasupAlaH/ vaNig jinadatto bhAryA jinadattA putrI nIlI atizayena rUpavatI/ tatraivAparaH zreSThI samudradatto bhAryA sAgaradattA putraH sAgaradattaH/ ekadA mahApUjAyAM vasantau kAyotsargeNa saMsthitAM sarvAbharaNavibhUSitAM nIlIm Alokya sAgaradattenoktaM kim eSApi devatA kAcid etad AkarNya tanmitreNa priyadattena bhaNitam --- jinadattazreSThina iyaM putrI nIlI/ tadrUpAlokanAd atIvAsakto bhUtvA katham iyaM prApyata iti tatpariNayanacintayA durbalo jAtaH/ samudradattena caitad AkarNya bhaNitaH --- he putra! jainaM muktvA nAnyasya jinadatto dadAtImAM putrikAM pariNetum/ tatas tau kapaTazrAvakau jAtau pariNItA ca sA tataH punas tau buddhabhaktau jAtau, nIlyAz ca pitRgRhe gamanam api niSiddham, evaM vaJcane jAte bhaNitaM jinadattena iyaM mama na jAtA kUpAdau vA patitA yamena vA nItA iti/ nIlI ca zvazuragRhe bhartuH vallabhA bhinnagRhe jinadharmam anuSThatIti darzanAt saMsargAd vacanadharmadevAkarNanAd vA kAleneyaM buddhabhaktA bhaviSyatIti paryAlocya samudradattena bhaNitA nIlI putri! jJAninAM vandakAnAm asmadarthaM bhojanaM dehi/ tatas tayA vandakAnAm AmantryAhUya ca teSAm ekaikA prANahitAtipiSTA saMskArya teSAm eva bhoktuM dattA/ tair bhojanaM bhuktvA gacchadbhiH praSTam --- kva prANahitAH? tayoktaM --- bhavanta eva jJAnena jAnantu yatra tAs tiSThati yadi punar jJAnaM nAsti tadA vamanaM kurvantu bhavatAm udare prANahitAs tiSThantIti/ evaM vamanaM kRtaM dRSTAni prANahitAkhaNDAni/ tato ruSTaz ca zvazurapakSajanaH/ tataH sAgaradattabhaginyA kopAt tasyA asatyaparapuruSadoSodbhAvanA kRtA/ tasmin prasiddhiM(p.50) gate sA nIlI devAgre saMgRhItvA kAyotsargeNa sthitA doSottAre bhojanAdau pravRttir mama nAnyatheti/ tataH kSubhitanagaradevatayA Agatya rAtrau sA bhaNitA --- he mahAsati! mA prANatyAgam evaM kuru ahaM rAjJaH pradhAnAnAM purajanasya svapnaM dadAmi/ lagnA yathA nagarapratolyaH kIlitA mahAsatI vAmacaraNena saMspRzya uddhariSyantIti tAz ca prabhAte bhavaccaraNaM spRSTvA evaM vA uddhariSyantIti pAdena pratolI sparzaM kuryAs tvam iti bhaNitvA rAjAdInAM tathA svapnaM darzayitvA pattanapratolIH kIlitvA sthitA sA nagaradevatA prabhAte kIlitAH pratolIr dRSTvA rAjAdibhis taM svapnaM smRtvA nakharastrIcaraNatADanaM pratolInAM kAritam/ na caikApi pratolI kayAcid apy uddharitA/ sarvAsAM pazcAn nIlI tatrotkSipya nItA/ taccaraNasparzAt sarvA apy uddharitAH pratolyaH, nirdoSA rAjAdipUjitA nIlI jAtA caturthANuvratasya/ parigrahaviratyaNuvratAj jayaH pUjAtizayaM prAptaH/ asya kathA/ kurujAGgaladeze hastinAgapure kuruvaMze rAjA somaprabhaH putro jayaH parimitaparigraho bhAryAsulocanAyAm eva pravRttiH/ ekadA pUrvavidyAdharabhavakathanAnantaraM samAyAtapUrvajanmavidyo hiraNyadharmaprabhAvatI vidyAdhararUpam AdAya ca mervAdau vandanAbhaktiM kRtvA kailAsagirau bharatapratiSThApitacaturviMzatijinAlayAn vanditum AyAtau sulocanAjayau/ tatprastAve ca saudharmendreNa jayasya svarge parigrahaparimANavrataprazaMsA kRtA/ tAM parIkSituM ratiprabhadevaH samAyAtaH/ tataH strIrUpam AdAya catasRbhir vilAsinIbhiH saha jayasamIpaM gatvA bhaNito jayaH/ sulocanAsvayaMvare yena tvayA saha saMgrAhaH kRtaH tasya namividyAdharapate rAjJIM surUpAm abhinavayauvanAM sarvavidyAdhAriNIM(p.51) tadviraktacittAm iccha yadi tasya rAjyam AtmajIvitaM ca vAJchasIti/ etad AkarNya jayenoktaM he sundari! maivaM brUhi parastrI mama jananIsamAneti/ tatas tayA jayasyopasarge mahati kRte 'pi cittaM na calitam/ tato mAyAm upasaMhRtya pUrvavRttaM kathayitvA prazasya vastrAdibhiH pUjayitvA svargaM gata iti paJcANuvratasya//64// evaM paJcAnAm ahiMsAdivratAnAM pratyekaM guNaM pratipAdyedAnIM tadvipakSabhUtAnAM hiMsAdyupetAnAM doSaM darzayann Aha --- dhanazrIsatyaghoSau ca tApasArakSakAv api/ upAkhyeyAs tathA zmazrunavanIto yathAkramam//65// dhanazrIzreSThinI hiMsAto bahuprakAraM duHkhaphalam anubhUtam/ satyaghoSapurohitenAnRtAt/ tApasena cauryAt/ ArakSakena koTTapAlena brahmaNi vRttyabhAvAt/ tato 'vrataprabhavaduHkhAnubhavane upAkhyeyA dRSTAntatvena pratipAdyAH/ ke te/ dhanazrIsatyaghoSau ca/ na kevalaM etA eva kin tu tApasArakSakAv api/ tathA tenaiva prasiddhaprakAreNa zmazrunavanIto vaNik, yatas tenApi parigrahanivRttyabhAvato bahutaraduHkham anubhUtam/ yathAkramaM uktakramAnatikrameNa hiMsAdiviratyabhAve ete upAkhyeyAH pratipAdyAH/ tatra dhanazrI hiMsAto bahuduHkhaM prAptA/ asyAH kathA/ lATadeze bhRgukakacchapattane rAjA lokapAlaH/ vaNig dhanapAlo bhAryA dhanazrI manAg api jIvavadhe 'viratA/ tatputrI sundarI putro guNapAlaH/ atra kAle dhanazriyA yaH putrabuddhyA kuNDalo nAma bAlakaH poSitaH, dhanapAle mRte tena saha dhanazrI kukarmaratA jAtA/ guNapAle ca guNadoSaparijJAnake jAte dhanazriyA tacchaGkitayA bhaNitaH prasare godhanaM cArayitum aTavyAM guNapAlaM preSayAmi lagnas tvaM(p.52) tatra mAraya yenAvayor niraGkuzam avasthAnaM bhavatIti bruvANAM mAtaram AkarNya sundaryA guNapAlasya kathitam --- adya rAtrau godhanaM gRhItvA prasare tvAm aTavyAM preSayitvA kuNDalahastena mAtA mArayiSyaty ataH sAvadhAno bhaves tvam iti/ dhanazriyA ca rAtripazcimaprahare guNapAlo bhaNito he putra kuNDalasya zarIraM virUpakaM vartate ataH prasare godhanaM gRhItvAdya tvaM vrajeti/ sa ca godhanam aTavyAM nItvA kASThaM ca vastreNa pidhAya tirohito bhUtvA sthitaH/ kuNDalena cAgatya guNapAlo 'yam iti matvA vastrapracchAditakASThe ghAtaH kRto guNapAlena ca sa khaDgeNa hatvA mAritaH/ gRhe Agato guNapAlo dhanazriyA pRSTaH kva re kuNDalaH tenoktaM kuNDalavArtAm ayaM khADge 'bhijAnAti/ tato raktaliptaM bAhum Alokya sa tenaiva khaDgena mAritaH/ taM ca mArayantIM dhanazriyaM dRSTvA sundaryA muzalena sA hatA/ kolAhale jAte koTTapAlair dhanazrIr dhRtvA rAjJo 'gre nItA/ rAjJA ca gardabhArohaNe karNanAsikAchedanAdinigrahe kArite mRtvA durgatiM gateti prathamANuvratasya/ satyaghoSo 'nRtAd bahuduHkhaM prAptaH/ ity asya kathA/ jaMbUdvIpe bharatakSetre siMhapure rAjA siMhaseno rAjJI rAmadattaH, purohitaH zrIbhUtiH sa brahmasUtre kartikAM badhvA bhramati/ vadati ca yady asatyaM bravImi tadAnayA katrikayA nijajihvAcchedaM karomi/ evaM kapaTena vartamAnasya tasya satyaghoSa iti dvitIyaM nAma saMjAtaH/ lokAz ca vizvas tAs tatpArzve dravyaM dharanti ca/ tad dravyaM kiMcit teSAM samarpya svayaM gRhNAti/ pUtkartuM ca bibheti lokaH/ na ca pUtkRtaM rAjA zRNoti/ athaikadA padmakhaNDapurAd Agatya samudradatto vaNikputras tatra satyaghoSapArzve 'narghANi paJca mANikyAni dhRtvA paratIre dravyam upArjayituM gataH/ tatra ca tad upArjya vyAghuTitaH sphuTitapravahaNa(p.53) ekaphalekanottIrya samudraM dhRtamANikyavAJchayA siMhapure satyaghoSasamIpam AyAtaH/ taM ca raGkasamAnam Agacchantam Alokya tanmANikyaharaNArthinA satyaghoSeNa pratyayapUraNArthaM samIpopaviSTapuruSANAM kathitam/ ayaM puruSaH sphuTitapravahaNaH tato grahilo jAto 'trAgatya mANikyAni yAciSyatIti/ tenAgatya praNamya coktaM bho satyaghoSa purohita! mamArthopArjanArthaM gatasyopArjanArthasya mahAnathojAta iti matvA yAni mayA tava ratnAni dhartuM samarpitAni tAnIdAnIM prasAdaM kRtvA dehi/ yenAtmAnaM sphuTitapravahaNAt gatadravyaM samuddharAmi/ tad vacanam AkarNya kapaTena satyaghoSeNa samIpopaviSTA janA bhaNitA mayA prathamaM yad bhaNitaM tad bhavatAM satyaM jAtam/ tair uktaM bhavanta eva jAnanty ayaM grahilo 'smAt sthAnAn niHsAryatAm ity uktvA taiH samudradatto gRhAn niHsAritaH grahila iti bhaNyamAnaH/ pattane pUtkAraM kurvan mamAnarghyapaJcamANikyAni satyaghoSeNa gRhItAni tathA rAjagRhasamIpe ciJcAvRkSam Aruhya pazcimarAtre pUtkAraM kurvan SaNmAsAn sthitaH tAM pUtkRtim AkarNya rAmadattayA bhaNitaH siMhasenaH --- deva! nAyaM puruSaH grahilaH/ rAjJApi bhaNitaM kiM satyaghoSasya cauryaM saMbhAvyate? punar uktaM rAjJyA deva! saMbhAvyate tasya cauryaM yato 'yam etAdRzam eva sarvadA vacanaM bravIti/ etad AkarNya bhaNitaM rAjJA --- yadi satyaghoSasyaitat saMbhAvyate tadA tvaM parIkSayeti/ labdhAdezayA rAmadattayA satyaghoSo rAjasevArtham Agacchann AkArya pRSTaH --- kiM bRhadvelAyAm Agato 'si? tenoktaM --- mama brAhmaNIbhrAtAdya prAghUrNakaH samAyAtas te bhojayato bRhadvelA lagneti/ punar apy uktaM tayA --- kSaNam ekam atropaviza mamAtikautukaM jAtam/ akSakrIDAM kurmaH/ rAjApi tatraivAgatas tenApy evaM kurv ity uktam/ tato 'kSadyUte krIDayA saMjAte rAmadattayA nipuNamativilAsinI karNe lagitvA bhaNitA satyaghoSaH purohito rAjJIpArzve tiSThati tenAhaM grahilamANikyAni(p.54) yAcituM preSiteti tadbrAhmaNyagre bhaNitvA tAni yAcayitvA ca zIghram Agaccheti/ tatas tayA gatvA yAcitAni/ tadbrAhmaNyA ca pUrvaM sutarAM niSaddhayA na dattAni/ tadvilAsinyA cAgatya devikarNe kathitaM sA na dadAtIti/ tato jitamudrikA tasya sAbhijJAnaM dattA punaH preSitA tathApi tayA na dattAni/ tatas tasya kartrikA yajJopavItaM jitaM sAbhijJAnaM dattaM darzitaM ca/ tayA brAhmaNyA taddarzanAd duSTayA bhItayA ca tayA samarpitAni mANikyAni tadvilAsinyAH/ tayA ca rAmadattAyAH samarpitAni/ tayA ca rAjJo darzitAni/ tena ca bahumANikyamadhye nikSepyAkArya ca grahilo bhaNitaH re nijamANikyAni parijJAya gRhANa/ tena ca tathaiva gRhIteSu teSu rAjJA rAmadattayA ca putraH pratipannaH/ tato rAjJA satyaghoSaH pRSTaH --- idaM karma tvayA kRtam iti/ tenoktaM deva! na karomi kiM mamedRzaM kartuM yujyate? tato 'tiruSTena tena rAjJA tasya daNDatrayaM kRtam/ gomayabhRtaM bhAjanatrayaM bhakSaya, mallamuSTighAtaM vA sahasva, dravyaM vA sarvaM dehi/ tena ca paryAlocya gomayaM khAditum Arabdham/ tadazaktena muSTighAtaH sahitum ArabdhaH/ tadazaktena dravyaM dAtum Arabdham/ tadazaktena gomayabhakSaNaM punar muSTighAta iti/ evaM daNDatrayam anubhUya mRtvAtilobhavazAd rAjakIyabhANDAgAre aGgadhanasarpo jAtaH/ tatrApi mRtvA dIrghasaMsArI jAta iti dvitIyavratasya/ tApasaz cauryAd bahuduHkhaM prAptaH/ ity asya kathA/ vatsyadeze kauzAmbIpurI rAjA siMharatho rAjJI vijayA/ tatraikaz cauraH kauTilyena tApaso bhUtvA parabhUmim aspRzad avalambamAna zikyastho divase paJcAgnisAdhanaM karoti/ tatra ca kauzAmbIM muSitvA tiSThati/ ekadA mahAjanAn muSTaM nagaram AkarNya rAjJA koTTapAlo bhaNito re(p.55) saptarAtramadhye cauraM nijaziro vAnaya/ tataz cauram alabhamAnaz cintAparaH talAro 'parAhve bubhukSitabrAhmaNena caikadAgatya bhojanaM prArthitaH/ tenoktaM he brAhmaNa! chandaso 'si mama prANasandeho vartate tvaM ca bhojanaM prArthayase etad vacanam AkarNya pRSTaM brAhmaNena kutas te prANasandehaH? kathitaM ca tena/ tad AkarNya punaH pRSTaM brAhmaNena --- atra kiM ko 'py atinispRhapuruSo 'py asti? uktaM talAreNa --- asti viziSTatapasvI, na ca tasyaitat sambhAvyate/ bhaNitaM brAhmaNena --- sa eva cauro bhaviSyati atinispRhatvAt/ zrUyatAm atra madIyAM kathAM --- mama brAhmaNI mahAsatI parapuruSazarIraM na spRzatIti nijaputrasyApy atikukkuTAt karpaTena sarvaM zarIraM pracchAdya stanaM dadAti/ rAtrau tu gRhapiNDAreNa saha kukama karoti/ taddazanAt saMjAtavairAgyAhaM saMvalArthaM suvarNazalAkAM vaMzayaSTimadhye nikSipya tIrthayAtrAyAM nirgataH/ agre gacchataz ca mamaikabaTuko milito na tasya vizvAsaM gacchAmy ahaM yaSTirakSAM yatnataH karomi/ tenAkalitAM yaSTiM saGge bibharmi/ ekadA rAtrau kumbhakAragRhe nidrAM kRtvA dUrAd gatvA tena nijamastake lagnaM kuthitatRNam AlokyAtikukkuTe mamAgrato, hA hA mayA noktaM paratRNam adattaM grasitam ity uktvA vyAghuTya tRNaM tatraiva kumbhakAragRhe nikSipya divasAvasAne kRtabhojanasya mamAgatya militaH/ bhikSArthaM gacchatas tasyAtizucir ayam iti matvA vizvasitena mayA yaSTiH kukkurAdivAraNArthaM samarpitA/ tAM gRhItvA sa gataH/ tato mayA mahATavyAM gacchatAtivRddhapakSiNo 'tikurkuTaM dRSTaM yathA ekasmin mahati vRkSe militAH pakSigaNo rAtrAv ekenAtivRddhapakSiNA nijabhASayA bhaNito re re putrAH? ahaM atIva gantuM na zaknomi bubhukSitamanAH kadAcid bhavatputrANAM bhakSaNaM karomi cittacApalyAd ato mama mukhaM(p.56) prabhAte badhvA sarve 'pi gacchantu/ tair ukta hA hA tAta! pitAmahas tvaM kiM tavaitat saMbhAvyate? tenoktaM --- "bubhukSitaH kiM na karoti pApaM" iti/ evaM prabhAte tasya punar vacanAt tanmukhaM badhvA gatAH/ sa ca baddho gateSu caraNAbhyAM mukhAd bandhanaM dUrIkRtvA tadbAlakAn bhakSayitvA teSAm Agamanasamaye punaH caraNAbhyAM bandhanaM mukhe saMyojyAtikurkuTena kSINodaro bhUtvA sthitaH/ tato nagaragatena caturtham atikurkuTaM dRSTaM mayA yathA tatra nagare ekaz cauras tapasvirUpaM dhRtvA bRhacchilAM ca mastakasyopari hastAbhyAm UrdhvaM gRhItvA nagaramadhye divA rAtrau cAtikurkuTenApasarapAdaM dadAmIti bhaNan bhramati/ "apasarajIveti" cAsau bhaktasarvajanair bhaNyate/ sa ca gartAdivijanasthAne digavalokanaM kRtvA suvarNabhUSitam ekAkinaM praNamantaM tayA zilayA mArayitvA taddravyaM gRhNAti/ ity atikurkuTacatuSTayam Alokya mayA zloko 'yaM kRtaH --- abAlasparzakA nArI brAhmaNas tRNahiMsakaH/ vane kASThamukhaH pakSI pure 'pasarajIvakaH// iti iti kathayitvA talAraM dhIrayitvA sandhyAyAM brAhmaNaH zikyatapasvisamIpaM gatvA tapasvipraticArakair nirdhAyamANo 'pi rAtryandho bhUtvA tatra patitvaikadeze sthitaH/ te ca praticArakAH rAtryandhaparIkSaNArthaM tRNakaNDukAGgulyAdikaM tasyAkSisamIpaM nayanti/ sa ca pazyann api na pazyati/ bRhadrAtrau guhAyAm andhakUpe nagaradravyaM dhriyamANam Alokya teSAM khAnapAnAdikaM vAlokya prabhAte rAjJA mAryamANas talArorakSitaH tena rAtridRSTam Avedya saMzikyatapasvI cauras tena talAreNa bahukadarthanAdibhiH kadarthyamAno mRtvA durgatiM gatas tRtIyavratasya/ ArakSiNAbrahmanivRttyabhAvAd duHkhaM prAptam/(p.57) asya kathA/ ATTIradeze nAzikAnagare rAjA kanakaratho rAjJI kanakamAlA, talAro yamadaNDas tasya mAtA bahusundarI taruNaraNDA puMzcalI/ sA ekadA vadhvA dhartuM samarpitAbharaNaM gRhItvA rAtrau saGketitajArapArzve gacchantA yamadaNDena dRSTvA sevitA caikAnte/ tadAbharaNaM cAnIya tena nijabhAryAyA dattam/ tayA ca dRSTvA bhaNitam --- madIyam idam AbharaNam, mayA zvazrUhaste dhRtam/ tad vacanam AkarNya tena cintitaM yA mayA sevitA sA me jananI bhaviSyati/ tatas tasyA jArasaMketagRhaM gatvA tAM sevitvA tasyAm Asakto gUDhavRttyA tayA saha kukarmarataH sthitaH/ ekadA tadbhAryayA asahanAd iti ruSTayA rajakyA kathitam/ mama bhartA nijamAtrA saha tiSThati/ rajakyA ca mAlakAriNyAH kathitam/ ativizvastA mAlAkAriNI ca kanakamAlA rAjJInimittaM puSpANi gRhItvA gatA/ tayA ca pRSTA sA kutUhalena, jAnAsi he kAm apy apUrvAM vArtAm/ tayA talAradviSTatayA kathitaM rAjJyaH devi? yamadaNDatalAro nijajananyA saha tiSThati/ kanakamAlayA ca rAjJaH kathitam/ rAjJA gUDhapuruSadvAreNa tasya kukarma nizcitya talAro gRhIto durgatiM gataH caturthavratasya/ parigrahanivRttyabhAvAt zmazrunavanItena bahutaraM duHkhaM prAptam/ asya kathA/ asty ayodhyAyAM zreSThI bhavadatto bhAryA dhanadattA putro lubdhadattaH vANijyena dUraM gataH/ tatra svam upArjitaM tasya caurair nItam/ tato 'tinirdhanena tena mArge AgacchatA tatraikadA goduhaH takraM pAtuM yAcitam/ takre pIte stokaM navanItaM kUrcelagnam Alokya gRhItvA cintitaM tena vANijyaM bhaviSyaty anena me, evaM ca tatsaJcitaM tat svasya zmazrunavanIta iti nAma jAtam/ evam ekadA prasthapramANe ghRte jAte ghRtasya bhAjanaM pAdAnte(p.58) dhRtvA zItakAle tRNakuTIrakadvAre agniM ca pAdAnte kRtvA rAtrau saMstare patitaH saJcintayati anena ghRtena bahutaram artham upArjya sArthavAho bhUtvA sAmantamahAsAmantarAjAdhirAjapadaM prApya krameNa sakalacakravartI bhaviSyAmi yadA tadA ca me saptatalaprasAde zayyAgatasya pAdAnte samupaviSTaM strIratnaM pAdau muSTyA grahISyati na jAnAsi pAdamardanaM kartum iti snehena bhaNitvA strIratnam evaM pAdena tADayiSyAmi evaM cintayitvA tena cakravartirUpAviSTena pAdena hatvA pAtitaM tadghRtabhAjanaM tena ca ghRtena dvArasaMdhukSito 'gniH sutarAM prajvAlitaH/ tato dvAre jvalite nisartum azakto dagdho mRto durgatiM gataH/ icchApramANarahitapaJcamavratasya//18// yAni cemAni paJcANuvratAny uktAni madyAditrayatyAgasamanvitAny aSTau mUlaguNA bhavantIty Aha --- madyamAMsamadhutyAgaiH sahANuvratapaJcakam/ aSTau mUlaguNAn Ahur gRhiNAM zramaNottamAH//66// "gRhiNAm aSTau mUlaguNAn AhuH"/ ke te? "zramaNottamA" jinAH/ kiM tat? "aNuvratapaJcakam"/ kaiH saha? "madyamAMsamadhutyAgaiH" madyaM ca mAMsaM ca madhu ca teSAM tyAgAs taiH//66// evaM paJcaprakAram aNuvrataM pratipAdyedAnIM triHprakAraM guNavrataM pratipAdayann Aha --- digvratam anarthadaNDavrataM ca bhogopabhogaparimANam/ anubRMhaNAd guNAnAm AkhyAnti guNavratAny AryAH//67// "AkhyAnti" pratipAdayanti/ kAni? "guNavratAni"/ ke te? "AryAH" guNair guNavadbhir vA Aryante prApyanta ity AryAs tIrthakaradevAdayaH/ kiM tad guNavratam? "digvrataM" digviratim/ na kevalam etad eva kin tu "anarthadaNDavrataM(p.59)" cAnarthadaNDaviratim/ tathA "bhogopabhogaparimANaM" sakRd bhujyata iti bhogo 'zanapAnagandhamAlyAdiH punaH punar upabhujyata ity upabhogo vastrAbharaNayAnajampAnAdis tayoH parimANaM kAlaniyamanaM yAvajjIvanaM vA/ etAni trINi kasmAd guNavratAny ucyante? "anubRMhaNAt" vRddhiM nayanAt/ keSAm? "guNAnAm" aSTamUlaguNAnAm//67// tatra digvratasvarUpaM prarUpayann Aha --- digvalayaM parigaNitaM kRtvAto 'haM bahir na yAsyAmi/ iti saGkalpo digvratam AmRtyaNupApavinivRttyai//68// "digvrataM" bhavati/ ko 'sau? "saGkalpaH"/ kathaMbhUtaH? "ato 'haM bahir na yAsyAmi" ityevaMrUpaH/ kiM kRtvA? "digvalayaM parigaNitaM kRtvA" samaryAdaM kRtvA/ katham? "AmRti" maraNaparyantaM yAvat/ kimartham? "aNupApavinivRttyai" sUkSmasyApi pApasya vinivRttyartham//68// tatra digvalayasya parigaNitatve kAni maryAdA ity Aha --- makarAkarasaridaTavIgirijanapadayojanAni maryAdAH/ prAhur dizAM dazAnAM pratisaMhAre prasiddhAni//69// "prAhur maryAdAH"/ kAnIty Aha --- "makarAkara" ityAdi/ makarAkaraz ca samudraH, saritaz ca nadyo gaGgAdyAH, aTavI daNDakAraNyAdikA, giriz ca parvataH sahyavindhyAdiH, janapado dezo varATavApItaTAdiH, "yojanAni" viMzatitriMzatAdisaMkhyAni/ kiMviziSTAny etAni? "prasiddhAni" digviratimaryAdAnAM dAtur gRhItuz ca prasiddhAni/ kAsAM maryAdAH? "dizAm"/ katisaMkhyAvacchinnAnAM "dazAnAm"/ kasmin kartavye sati maryAdAH? "pratisaMhAre" itaH parato na yAsyAmIti vyAvRtau//69// evaM digvirativrataM dhArayatAM maryAdAtaH parataH kiM bhavatIty Aha --- (p.60) avadher bahir aNupApaprativirater digvratAni dhArayatAm/ paJcamahAvratapariNatim aNuvratAni prapadyante//70// "aNuvratAni prapadyante"/ kAm? "paJcamahAvratapariNatim"/ keSAm? "dhArayatAm"/ kAni? "digvratAni"/ kutas tatpariNatiM prapadyante? "aNupApaM prativirateH" sUkSmam api pApaM prativirateH vyAvRtteH/ kva? "bahiH"/ kasmAt? "avadheH" kRtamaryAdAyAH//70// tathA teSAM tatpariNatAv aparam api hetum Aha --- pratyAkhyAnatanutvAn mandatarAz caraNamohapariNAmAH/ sattvena duravadhArA mahAvratAya prakalpyante//71// "caraNamohapariNAmA" bhAvarUpAz cAritramohapariNatayaH/ "kalpyante" upacaryante/ kimartham? mahAvratanimittam/ kathaMbhUtAH santaH? "sattvena" "duravadhArA" astitvena mahatA kaSTenAvadhAryamANAH santo 'pi te 'stitvena lakSayituM na zakyanta ity arthaH/ kutas te duravadhArAH? "mandatarA" atizayenAnutkaTAH/ mandataratvam apy eSAM kutaH? "pratyAkhyAnatanutvAt"/ pratyAkhyAnazabdena pratyAkhyAnAvaraNAH/ dravyakrodhamAnamAyAlobhA gRhyante/ nAmaikadeze hi pravRttAH zabdA nAmny api vartante bhImAdivat/ pratyAkhyAnaM hi savikalpena hiMsAdiviratilakSaNaH saMyamas tad AvRNvanti ye te pratyAkhyAnAvaraNA dravyakrodhAdayaH, yadudaye hy AtmA kArtsnyAt tadviratiM kartuM na zaknoti, ato dravyarUpAdInAM krodhAdInAM tanutvAn mandodayatvAd bhAvarUpANAm mandataratvaM siddham//71// nanu kutas te mahAvratAya kalpyante tataH sAkSAn mahAvratarUpA bhavantIty Aha --- paJcAnAM pApAnAM hiMsAdInAM manovacaHkAyaiH/ kRtakAritAnumodais tyAgas tu mahAvrataM mahatAm//72//(p.61) "tyAgas tu" punar mahAvrataM bhavati/ keSAM tyAgaH "hiMsAdInAM" "paJcAnAm"/ kathaMbhUtAnAM "pApAnAM" pApopArjanahetubhUtAnAm/ kais teSAM tyAgaH "manovacaHkAyaiH"/ tair api kaiH kRtvA tyAgaH? "kRtakAritAnumodaiH"/ ayam arthaH --- hiMsAdInAM manasA kRtakAritAnumodais tyAgaH/ tathA vacasA kAyena ceti/ keSAM tais tyAgo mahAvratam? "mahatAM" pramattAdiguNasthAnavartinAM viziSTAtmanAm//72// idAnIM digvirativratasyAticArAn Aha --- UrdhvAdhastAt tiryagvyatipAtAH kSetravRddhir avadhInAm/ vismaraNaM digvirater atyAzAH paJca manyante//73// "digvirater atyAzA" atIcArAH "paJca manyante" 'bhyupagamyante/ tathA hi/ ajJAnAt pramAdAd vA Urdhvadizo 'dhastAddizas tiryagdizaz ca vyatIpAtA vizeSeNAtikramaNAni trayaH/ tathAjJAnAt pramAdAd vA "kSetravRddhiH" kSetrAdhikyAvadhAraNam/ tathA "avadhInAM" digvirateH kRtamaryAdAnAM "vismaraNam" iti//73// idAnIm anarthadaNDadvitIyaM viratilakSaNaM guNavrataM vyAkhyAtum Aha --- abhyantaraM digavadher apArthakebhyaH sapApayogebhyaH/ viramaNam anarthadaNDavrataM vidur vratadharAgraNyaH//74// "anarthadaNDavrataM vidur" jAnanti/ ke te? "vratadharAgraNyaH" vratadharANAM yatInAM madhye 'graNyaH pradhAnabhUtAs tIrthakaradevAdayaH/ "viramaNaM" vyAvRttiH/ kebhyaH? "sapApayogebhyaH" pApena saha yogaH sambandhaH pApayogas tena saha vartamAnebhyaH pApopadezAdyanarthadaNDebhyaH/ kiMviziSTebhyaH? "apArthikebhyaH" niSprayojanebhyaH/ kathaM tebhyo viramaNam? "abhyantaraM digavadheH" digavadher abhyantaraM yathA bhavaty evaM tebhyo viramaNam/ ata eva digvirativratAd asya(p.62) bhedaH/ tadvrate hi maryAdAto bahiH pApopadezAdiviramaNaM anarthadaNDavirativrate tu tato 'bhyantare tadviramaNam//74// atha ke te anarthadaNDA yato viramaNaM syAd ity Aha --- pApopadezahiMsAdAnApadhyAnaduHzrutIH paJca/ prAhuH pramAdacaryAm anarthadaNDAn adaNDadharAH//75// daNDA iva daNDA azubhamanovAkkAyAH parapIDAkaratvAt, tAn na dharantIty adaNDadharA gaNadharadevAdayas te prAhuH/ kAn? "anarthadaNDAn"/ kati? "paJca"/ katham ity Aha "pApetyAdi"/ pApopadezaz ca hiMsAdAnaM ca apadhyAnaM ca duHzrutiz ca etAz catasraH pramAdacaryA ceti paJcamI//75// tatra pApopadezasya tAvat svarUpaM prarUpayann Aha --- tiryakklezavaNijyAhiMsArambhapralambhanAdInAm/ kathAprasaGgaH prasavaH smartavyaH pApopadezaH//76// "smartavyo" jJAtavyaH/ kaH? "pApopadezaH" pApaH pApopArjanahetur upadezaH/ kathaMbhUtaH? "kathAprasaGgaH" kathAnAM tiryakklezAdivArtAnAM prasaGgaH punaH punaH pravRttiH/ kiMviziSTaH? "prasavaH" prasUta iti prabhavaH utpAdakaH/ keSAm ity Aha --- "tiryag" ityAdi, tiryakklezaz ca hastidamanAdiH, vANijyA ca vaNijAM karma krayavikrayAdi, hiMsA ca prANivadhaH, Arambhaz ca kRSyAdih,(p.63) pralambhanaM ca vaJcanaM tAni Adir yeSAM manuSyaklezAdInAM tAni tathoktAni teSAm//76// atha hiMsAdAnaM kim ity Aha --- parazukRpANakhanitrajvalanAyudhazRGgizRMkhalAdInAm/ vadhahetUnAM dAnaM hiMsAdAnaM bruvanti budhAH//77// "hiMsAdAnaM bruvanti"/ ke te? "budhA" gaNadharadevAdayaH/ kiM tat? "dAnam"/ yat keSAm? "vadhahetUnAM" hiMsAkAraNAnAm/ keSAM tatkAraNAnAm ity Aha --- "parazv" ityAdi/ parazuz ca kRpANaz ca khanitraM ca jvalanaz cAyudhAni ca kSurikAlakuTAdIni zRGgi ca viSaM sAmAnyaM zRGkhalA ca tA Adayo yeSAM te tathoktAs teSAm//77// idAnIm apadhyAnasvarUpaM vyAkhyAtum Aha --- vadhabandhacchedAder dveSAd rAgAc ca parakalatrAdeH/ AdhyAnam apadhyAnaM zAsati jinazAsane vizadAH//78// "apadhyAnaM zAsati" pratipAdayanti/ ke te? "vizadA" vicakSaNAH/ kva? "jinazAsane"/ kiM tat? "AdhyAnaM" cintanam/ kasya? "vadhabandhacchedAdeH"/ kasmAt? "dveSAt"/ na kevalaM dveSAd api "rAgAd vA" AdhyAnam/ kasya? "parakalatrAdeH"//78// sAmprataM duHzrutisvarUpaM prarUpayann Aha --- ArambhasaGgasAhasamithyAtvadveSarAgamadamadanaiH/ cetaHkaluSayatAM zrutir avadhInAM duHzrutir bhavati//79//(p.64) "duHzrutir bhavati"/ kAsau? "zrutiH" zravaNam/ keSAm? "avadhInAM" zAstrANAm/ kiM kurvatAm? "kaluSayatAM" malinayatAm/ kiM tat? "cetaH" krodhamAnamAyAlobhAdyAviSTaM cittaM kurvatAm ity arthaH/ kaiH kRtvety Aha --- "ArambhetyAdi" Arambhaz ca kRSyAdiH saGgaz ca parigrahaH tayoH pratipAdanaM vArtA nItau vidhIyate/ "kRSiH pazupAlyaM vANijyaM ca vArtA" ity abhidhAnAt, sAhasaM cAtyadbhutaM karma vIrakathAyAM pratipAdyate, mithyAtvaM cAdvaitakSaNikam ityAdi, pramANaviruddhArthapratipAdakazAstreNa kriyate, dveSaz ca vidveSIkaraNAdizAstreNAbhidhIyate rAgaz ca vazIkaraNAdizAstreNa vidhIyate, madaz ca "varNAnAM brAhmaNo gurur" ityAdigranthAj jJAyate, madanaz ca ratiguNavilAsapatAkAdizAstrAd utkRSTo bhavati taiH etaiH kRtvA cetaH kaluSayatAM zAstrANAM zrutir duHzrutir bhavati//79// adhunA pramAdacaryAsvarUpaM nirUpayann Aha --- kSitisaliladahanapavanArambhaM viphalaM vanaspaticchedam/ saraNaM sAraNam api ca pramAdacaryAM prabhASante//80// "prabhASante" pratipAdayanti/ kAm? "pramAdacaryAm"/ kiM tad ity Aha --- "kSitItyAdi"/ kSitiz ca salilaM ca dahanaz ca teSAm ArambhaM kSitikhananasalilaprakSepaNadahanaprajvAlanapavanakaraNalakSaNam/ kiMviziSTam? "viphalaM" niSprayojanam/ tathA "vanaspaticchedaM" viphalam/ na kevalam etad eva kin tu "saraNaM" "sAranam api ca" saraNaM svayaM niSprayojanaM paryaTanaM sAraNam anyaM niSprayojanaM gamanapreraNam//80// evam anarthadaNDavirativrataM pratipAdyedAnIM tasyAtIcArAn Aha --- kandarpaM kautkucyaM maukharyam atiprasAdhanaM paJca/ asamIkSya cAdhikaraNaM vyatItayo 'narthadaNDakRdvirateH//81//(p.65) "vyatItayo" 'tIcArA bhavanti/ kasya? "anarthadaNDakRdvirateH" anarthaM niSprayojanaM daNDaM doSaM kurvantIty anarthadaNDakRtaH pApopadezAdayas teSAM viratir yasya tasya/ kati? "paJca"/ katham ity Aha --- "kandarpetyAdi", rogodrekAt prahAsamizro bhaNDimApradhAno vacanaprayogaH kandarpaH, prahAso bhaNDimAvacanaM bhaNDimopetakAyavyApAraprayuktaM kautkucyam, dhArSTyaprAyaM bahupralApitatvaM maukharyam, yAvatArthenopabhogaparibhogau bhavatas tato 'dhikasya karaNam atiprasAdhanam, etAni catvAri, asamIkSyAdhikaraNaM paJcamaM asamIkSya prayojanam aparyAlocya Adhikyena kAryasya karaNam asamIkSyAdhikaraNam//81// sAmprataM bhogopabhogaparimANalakSaNaM guNavratam AkhyAtum Aha --- akSArthAnAM parisaMkhyAnaM bhogopabhogaparimANam/ arthavatAm apy avadhau rAgaratInAM tanUkRtaye//82// "bhogopabhogaparimANaM" bhavati/ kiM tat? "yatparisaMkhyAnaM" parigaNanam/ keSAm? "akSArthAnAm" indriyaviSayANAm/ kathaMbhUtAnAm api teSAm? "arthavatAm api" sukhAdilakSaNaprayojanasaMpAdakAnAm api atha vArthavatAM sagranthAnAm api zrAvakANAm/ teSAM parisaMkhyAnam/ kimartham? "tanUkRtaye" kRzataratvakaraNArtham/ kAsAm? "rAgaratInAM" rAgeNa viSayeSu rAgodrekeNa ratayaH Asaktayas tAsAm/ kasmin sati? avadhau viSayaparimANe//82// atha ko bhogaH kaz copabhoga yatparimANaM kriyate ity AzaGkyAha --- bhuktvA parihAtavyo bhogo bhuktvA punaz ca bhoktavyaH/ upabhogo 'zanavasanaprabhRtiH pAJcendriyo viSayaH//83//(p.66) paJcendriyANAm ayaM "pAJcendriyo" viSayaH/ "bhuktvA" "parihAtavyas" tyAjyaH sa "bhogo" 'zanapuSpagandhavilepanaprabhRtiH/ yaH pUrvaM bhuktvA punaz ca bhoktavyaH sa "upabhogo" vasanAbharanaprabhRtiH vasanaM vastram//83// madyAdibhogarUpo 'pi trasajantuvadhahetutvAd aNuvratadhAribhis tyAjya ity Aha --- trasahatipariharaNArthaM kSaudraM pizitaM pramAdaparihRtaye/ madyaM ca varjanIyaM jinacaraNau zaraNam upayAtaiH//84// "varjanIyam"/ kiM tat? "kSaudraM" madhu/ tathA "pizitam"/ kimartham? "trasahatipariharaNArthaM" trasAnAM dvIndriyAdInAM hatir vadhas tatpariharaNArtham/ tathA "madyaM ca" varjanIyam/ kimartham? "pramAdaparihRtaye" mAtA bhAryeti vivekAbhAvaH pramAdasya parihRtaye parihArArtham/ kair etad varjanIyam? "zaraNam upayAtaiH" zaraNam upagataiH/ kau? "jinacaraNau" zrAvakais tat tyAjyam ity arthaH//84// tathaitad api tais tyAjyam ity Aha --- alpaphalabahuvighAtAn mUlakam ArdrANi zRGgaverANi/ navanItanimbakusumaM kaitakam ity evam avaheyam//85// "avaheyaM" tyAjyam/ kiM tat? "mUlakam"/ tathA "zRGgaverANi" ArdrakANi/ kiMviziSTAni? "ArdrANi" pakvANi/ tathA navanItanimbakusumam ity upalakSaNaM sakalakusumavizeSANAM teSAM kaitakaM ketakyA idaM kaitakaM gudharA ityevaM, ityAdi sarvam avaheyam/ kasmAt? "alpaphalabahuvighAtAt"/ alpaM phalaM yasyAsAv alpaphalaH, bahUnAM trasajIvAnAM vighAto vinAzo bahuvighAtaH alpaphalaz cAsau vighAtaz ca tasmAt//85// prAsukam api yad evaMvidhaM tat tyAjyam ity Aha --- (p.67) yad aniSTaM tad vratayed yac cAnupasevyam etad api jahyAt/ abhisandhikRtA viratir viSayAd yogyAd vrataM bhavati//86// "yad aniSTaM" udarazUlAdihetutayA prakRtisAtmyakaM yan na bhavati "tad vratayet" vrataM nivRttiM kuryAt tyajed ity arthaH/ na kevalam etad eva vratayed api tu "yac cAnupasevyam etad api jahyAt"/ yac ca yad api gomUtrakarabhadugdhazaGkhacUrNatAmbUlodgalalAlAmUtrapurISazleSmAdikam anupasevyaM prAsuam api ziSTalokAnAM svAdanAyogyaM etad api jahyAt vrataM kuryAt/ kuta etad ity Aha --- abhisandhItyAdi --- aniSTatayA anupasevyatayA ca vyAvRtter yogyAd viSayAd abhisandhikRtAbhiprAyapUrvikA yA viratiH sA yato vrataM bhavati//86// tac ca dvidhA bhidyata iti --- niyamo yamaz ca vihitau dvedhA bhogopabhogasaMhArAt/ niyamaH parimitakAlo yAvajjIvaM yamo dhriyate//87// "bhogopabhogasaMhArAt" bhogopabhogayoH saMhArAt parimANAt tam Azritya/ "dvedhA vihitau" dvAbhyAM prakArAbhyAM dvedhA vyavasthApitau/ kau? "niyamo yamaz ca" ity etau/ tatra ko niyamaH kaz ca yama ity Aha --- "niyamaH parimitakAlo" vakSyamANaH parimitaH kAlo yasya bhogopabhogasaMhArasya sa niyamaH/ "yamaz ca yAvajjIvaM dhriyate"//87// tatsaMhAralakSaNaniyamaM darzayann Aha --- bhojanavAhanazayanasnAnapavitrAGgarAgakusumeSu/ tAmbUlavasanabhUSaNamanmathasaMgItagIteSu//88//(p.68) adya divA rajanI vA pakSo mAsas tathA rtur ayanaM vA/ iti kAlaparicchittyA pratyAkhyAnaM bhaven niyamaH//89// yugalam/ niyamo bhavet/ kiM tat? pratyAkhyAnam/ kayA? kAlaparicchityA/ tAm eva kAlaparicchittiM darzayann Aha --- adyetyAdi, adyeti pravartamAnaghaTikApraharAdilakSaNakAlaparicchittyA pratyAkhyAnam/ tathA diveti/ rajani rAtrir iti vA/ pakSa iti vA/ mAsa iti vA/ Rtur iti vA mAsadvayam/ ayanam iti vA SaNmAsA/ ityevaM kAlaparicchittyA pratyAkhyAnam/ keSv ity Aha --- bhojanetyAdi bhojanaM ca, vAhanaM ca ghoTakAdi, zayanaM ca palyaGkAdi, snAnaM ca, pavitrAGgarAgaz ca pavitraz cAsAv aGgarAgaz ca kuGkumAdivilepanam/ upalaNam etad aJjanatilakAdInAM pavitravizeSaNAd doSApanayanArtham auSadhAdyaGgarAgo nirastaH/ kusumAni ca teSu viSayabhUteSu/ tathA tAmbUlaM ca vasanaM ca vastraM bhUSaNaM ca kaTakAdi manmathaz ca kAmasevA saMgItaM ca gItanRtyavAditratrayaM gItaM ca kevalaM nRtyavAdyarahitaM teSu ca viSayeSu adyetyAdirUpaM kAlaparicchittyA yat pratyAkhyAnaM sa niyama iti vyAkhyAtam//88-89// bhogopabhogaparimANasyedAnIm atIcArAn Aha --- viSayaviSato'nupekSAnusmRtir atilaulyam atitRSAnubhavau/ bhogopabhogaparimAvyatikramAH paJca kathyante//90// bhogopabhogaparimANaM tasya vyatikramA atIcArAH paJca kathyante/ ke te ity Aha viSayetyAdi --- viSaya eva viSaM prANinAM dAhasaMtApAdividhAyitvAt teSu tato 'nupekSA upekSAyAs tyAgasyAbhAvo 'nupekSA Adara ity arthaH/ viSayavedanApratikArArtho hi viSayAnubhavas tasmAt tatpratIkAre jAte 'pi punar yatsaMbhASaNAliGganAdyAdaraH so 'tyAsaktijanakatvAd atIcAraH/ anusmRtis(p.69) tadanubhavAt pratIkAre jAte 'pi punar viSayANAM saundaryasukhasAdhanatvAd anusmaraNam atyAsaktihetutvAd atIcAraH/ atilaulyam atigRddhis tatpratIkArajAte 'pi punaH punas tadanubhavAkAGkSety arthaH/ atitRSA bhAvibhogopabhogAder atigRhyA prAtpyAkAGkSA/ atyanubhavo niyatakAle 'pi yadA bhogopabhogAv anubhavati tadAtyAsaktyAnubhavati na punar vedanApratIkAratayAto 'tIcAraH//90// iti prabhAcandraviracitAyAM samantabhadrasvAmiviracitopAsakAdhyayanaTIkAyAM tRtIyaH paricchedaH//3//(p.70) zikSAvratAdhikAraz caturthaH sAmprataM zikSAvratasvarUpaprarUpaNArtham Aha --- dezAvakAzikaM vA sAmAyikaM proSadhopavAso vA/ vaiyAvRtyaM zikSAvratAni catvAri ziSTAni//92// ziSTAni pratipAditAni/ kAni? zikSAvratAni/ kati? catvAri/ kasmAt? dezAvakAzikam ityAdicatuHprakArasadbhAvAt/ vAzabdo 'tra parasparaprakArasamuccaye/ dezAvakAzikAdInAM lakSaNaM svayam evAgre granthakAraH kariSyati//92// tatra dezAvakAzikasya tAval lakSaNam --- dezAvakAzikaM syAt kAlaparicchedanena dezasya/ pratyaham aNuvratAnAM pratisaMhAro vizAlasya//93// dezAvakAzikaM deze maryAdIkRtadezamadhye 'pi stokapradeze 'vakAzo niyatakAlam avasthAnaM so 'styAstIti dezAvakAzikaM zikSAvrataM syAt/ ko 'sau? pratisaMhAro vyAvRttiH/ kasya? dezasya/ kathaMbhUtasya? vizAlasya bahoH/ kena? kAlaparicchedanena divasAdikAlamaryAdayA/ katham? pratyahaM pratidinam/ keSAm? aNuvratAnAM aNUni sUkSmANi vratAni yeSAM teSAM zrAvakANAm ity arthaH//93// atha dezAvakAzikasya kA maryAdA ity Aha --- gRhahArigrAmANAM kSetranadIdAvayojanAnAM ca/ dezAvakAzikasya smaranti sImnAM tapovRddhAH//94//(p.71) tapovRddhAz cirantanAcAryA gaNadharadevAdayaH/ sImnAM smaranti maryAdAH pratipAdyante/ sImnAm ity atra "smRtyarthadayIzAM karma" ity anena SaSThI/ keSAM sImAbhUtAnAm? gRhahArigrAmANAM hAriH kaTakam/ tathA kSetranadIdAvayojanAnAM ca dAvo vanam/ kasyaiteSAM sImAbhUtAnAm? dezAvakAzikasya dezanivRttivratasya//94// evaM dravyAvadhiM yojanAvadhiM pratipAdayann Aha --- saMvatsaram Rtum ayanaM mAsacaturmAsapakSam RkSaM ca/ dezAvakAzikasya prAhuH kAlAvadhiM prAjJAH//95// dezAvakAzikasya kAlAvadhiM kAlamaryAdAM prAhuH/ prAjJAH gaNadharadevAdayaH/ kiM tad ity Aha saMvatsaram ityAdi --- saMvatsaraM yAvad etAvaty eva deze mayAvasthAtavyam/ tathA Rtum ayanaM vA yAvat/ tathA mAsacaturmAsapakSaM yAvat/ RkSaM ca candrabhuktyA AdityabhuktyA vA idaM nakSatraM yAvat//95// evaM dezAvakAzikavrate kRte sati tataH parataH kiM syAd ity Aha --- sImAntAnAM parataH sthUletarapaJcapApasaMtyAgAt/ dezAvakAzikena ca mahAvratAni prasAdhyante//96// prasAdhyante vyavasthApyante/ kAni? mahAvratAni/ kena? dezAvakAzikena ca na kevalaM digviratyApi dezAvakAzikenApi/ kutaH? sthUletarapaJcapApasaMtyAgAt sthUletarANi ca tAni hiMsAdilakSaNapaJcapApAni ca teSAM samyaktyAgam/ kva? sImAntAnAM parataH dezAvakAzikavratasya sImAbhUtA ye "antAdharmA" gRhAdayaH saMvatsarAdivizeSAH teSAM vA antAH paryantAs teSAM parataH yasmin bhAge//96// idAnIM tadaticArAn darzayann Aha --- preSaNazabdAnayanaM rUpAbhivyaktipudgalakSepau/ dezAvakAzikasya vyapadizyante 'tyayAH paJca//97//(p.72) atyayA aticArAH/ paJca vyapadizyante kathyante/ ke te? ity Aha --- preSaNetyAdi --- maryAdIkRte deze svayaM sthitasya tato bahir idaM kurv iti viniyogaH preSaNam/ maryAdIkRtadezAd bahir vyApAraM kurvataH karmakarAn prati khAtkaraNAdiH zabdaH/ taddezAd bahiH prayojanavazAd idam Anayety AjJApanam Anayanam/ maryAdIkRtadeze sthitasya bahirdeze karma kurvatAM karmakaraNAM svavigrahapradarzanaM rUpAbhivyaktiH/ teSAm eva loSThAnipAtaH pudgalakSepaH//97// evaM dezAvakAzikarUpaM zikSAvrataM vyAkhyAyedAnIM sAmAyikarUpaM tad vyAkhyAtum Aha --- Asamayamukti muktaM paJcAghAnAm azeSabhAvena/ sarvatra ca sAmayikAH sAmAyikaM nAma zaMsanti//98// sAmayikaM nAma sphuTaM zaMsanti pratipAdayanti/ ke te? sAmayikAH samayam AgamaM vindanti ye te sAmAyikA gaNadharadevAdayaH/ kiM tat? muktaM mocanaM pariharaNaM yat tat sAmayikam/ keSAM mocanam? paJcAghAnAM hiMsAdipaJcapApAnAm/ katham? Asamayamukti vakSyamANalakSaNasamayamocanaM A samantAd vyApya gRhItaniyamakAlamuktiM yAvad ity arthaH/ kathaM teSAM mocanam? azeSabhAvena samAstyena na punar dezataH/ sarvatra ca avadheH parabhAge ca/ anena dezAvakAzikAd asya bhedaH pratipAditaH//98// Asamayamuktim atra yaH samayazabdaH pratipAditas tadarthaM vyAkhyAtum Aha --- mUrdharuhamuSTivAsobandhaM paryaGkabandhanaM cApi/ sthAnam upavezanaM vA samayaM jAnanti samayajJAH//99// samayajJA AgamajJAH/ samayaM jAnanti/ kiM tat? mUrdharuhamuSTivAsobandham, bandhazabdaH pratyekam abhisambadhyate mUrdharuhANAM kezAnAM bandhaM bandhakAlaM samayaM jAnanti/ tathA muSTibandhaM vAsobandhaM vastragranthi paryaGkabandhanaM(p.73) cApi upaviSTakAyotsargam api ca sthAnam UrdhvakAyotsargaM upavezanaM vA sAmAnyenopaviSTAvasthAnam api samayaM jAnanti//99// evaMvidhe samaye bhavat yat sAmAyikaM paJcaprakArapApAt sAkalyena vyAvRttisvarUpaM tasyottarottarA vRddhiH kartavyety Aha --- ekAnte sAmayikaM nirvyAkSepe vaneSu vAstuSu ca/ caityAlayeSu vApi ca paricetavyaM prasannadhiyA//100// paricetavyaM vRddhiM netavyam/ kiM tat? sAmAyikam/ kva? ekAnte strIpazupANDuvivarjite pradeze/ kathaMbhUte? nirvyAkSepe cittavyAkulatArahite zItavAtadaMzamazakAdibAdhAvarjita ity arthaH itthaMbhUte ekAnte/ kva? vaneSu aTavIsu, vAstuSu ca gRheSu, caityAlayeSu ca apizabdAd girigahvarAdiparigrahaH/ kena cetavyam? prasannadhiyA prasannA avikSiptA dhIr yasyAtmanas tena atha vA prasannAsau dhIz ca tayA kRtvA AtmanA paricetavyam iti//100// itthaMbhUteSu sthAneSu kathaM tat paricetavyam ity Aha --- vyApAravaimanasyAd vinivRttyAm antarAtmavinivRttyA/ sAmayikaM badhnIyAd upavAse caikabhukte vA//101// badhnIyAd anutiSThet/ kiM tat? sAmayikaM/ kasyAM? vinivRttyAm/ kasmAt? vyApAravaimanasyAt vyApAraH kAyAdiceSTA vaimanasyaM manovyagratA cittakAluSyaM vA tasmAd vinivRttyAm api satyAM antarAtmavinivRtyA kRtvA tad badhnIyAt antarAtmano vikalpasya vizeSeNa vinivRttyA/ kasmin sati tasyAM tad badhnIyAt? upavAse caikabhukte vA//101// itthaMbhUtaM tat kiM kadAcit paricetavyam anyathA vety atrAha --- sAmayikaM pratidivasaM yathAvad apy analasena cetavyam/ vratapaJcakaparipUraNakAraNam avadhAnayuktena//102//(p.74) cetavyaM vRddhiM netavyam/ kim? sAmAyikam/ kadA? pratidivasam api na punaH kadAcit parvadivasa eva/ katham? yathAvad api pratipAditasvarUpAnatikrameNaiva/ kathaMbhUtena? analasenAlAsyarahitena udyatenety arthaH/ tathAvadhAnayuktenaikAgracetasA/ kutas tad itthaM paricetavyam? vratapaJcakaparipUraNakAraNaM yataH vratAnAM hiMsAviratyAdInAM paJcakaM tasya paripUraNaM paripUraNatvaM mahAvratarUpatvaM tasya kAraNam/ yathoktasAmAyikAnuSThAnakAle hi aNuvratAny api mahAvratatvaM pratipadyante 'tas tatkAraNam//102// etad eva samarthayamAnaH prAha --- sAmayike sArambhAH parigrahA naiva santi sarve 'pi/ celopasRSTamunir iva gRhI tadA yAti yatibhAvam//103// sAmayike sAmAyikAvasthAyAm/ naiva santi na vidyante/ ke? parigrahAH saGgAH/ kathaMbhUtAH? sArambhAH kRSyAdyArambhasahitAH/ kati? sarve 'pi bAhyAbhyantarAz cetanetarAdirUpA vA/ yata eva tato yAti pratipadyate/ kim? yatibhAvaM yatitvam/ ko 'sau? gRhI zrAvakaH/ kadA? sAmAyikAvasthAyAm/ ka iva? celopasRSTamunir iva celena vastreNa upasRSTa upasargavazAd veSTitaH sa cAsau muniz ca sa iva tadvat//103// tathA sAmAyike svIkRtavanto ye te 'param api kiM kurvantIty Aha --- zItoSNadaMzamazakaparISaham upasargam api ca maunadharAH/ sAmAyikaM pratipannA adhikurvIrann acalayogAH//104// adhikurvIran saherann ity arthaH/ ke te? sAmayikaM pratipannAH sAmAyikaM svIkRtavantaH/ kiMviziSTAH santaH? acalayogAH sthirasamAdhayaH pratijJAtAnusThAnAparityAgino vA/ tathA maunadharAs tatpIDAyAM satyAm api klIbAdivacanAnuccArakAH/ kam adhikurvIrann ity Aha --- zItetyAdi zItoSNadaMzamazakAnAM(p.75) pIDAkArANAM tatparisamantAt sahanaM tatparISahas taM, na kevalaM tam eva api tu upasargam api ca devamanuSyatiryakkRtam//104// taM cAdhikurvANAH sAmAyike sthitAH evaMvidhaM saMsAramokSayoH svarUpaM cintayeyur ity Aha --- azaraNam azubham anityaM duHkham anAtmAnam AvasAmi bhavam/ mokSas tadviparItAtmeti dhyAyantu sAmayike//105// tathA sAmAyike sthitA dhyAyantu/ kam? bhavaM svopAttakarmavazAc caturgatiparyaTanam/ kathaMbhUtam? azaraNaM na vidyate zaraNam apApaparirakSakaM yatra/ azubham azubhakAraNaprabhavatvAd azubhakAryakAritvAc cAzubham/ tathAnityaM catasRSv api gatiSu paryaTanasya niyatakAlatayAnityatvAd anityam/ tathA duHkhahetutvAd duHkham/ tathAnAtmAnam AtmasvarUpaM na bhavati/ evaMvidhaM bhavam AvasAmi evaMvidhe tiSThAmIty arthaH/ yady evaMvidhaH saMsAras tarhi mokSaH kIdRza ity Aha --- mokSas tadviparItAtmA tasmAd uktabhavasvarUpAd viparItasvarUpataH zaraNazubhAdi svarUpaH, ity evaM dhyAyantu cintayantu sAmAyike sthitAH//105// sAmprataM sAmAyikasyAtIcArAn Aha --- vAkkAyamAnasAnAM duHpraNidhAnAny anAdarasmaraNe/ sAmayikasyAtigamA vyajyante paJca bhAvena//106// vyajyante kathyante/ ke te? atigamA aticArAH/ kasya? sAmayikasya/ kati? paJca/ katham? bhAvena paramArthena/ tathA hi/ vAkkAyamAnasAnAM duSpraNidhAnam ity etAni trINi/ anAdaro 'nutsAhaH/ asmaraNam anaikAgram//106// athedAnIM proSadhopavAsalakSaNaM zikSAvrataM vyAcakSANaH prAhaH --- (p.76) parvaNy aSTamyAM ca jJAtavyaH proSadhopavAsas tu/ caturabhyavahAryANAM pratyAkhyAnaM sadecchAbhiH//107// proSadhopavAsaH punar jJAtavyaH/ kadA parvaNi caturdazyAM ca kevalaM parvaNi aSTamyAM ca/ kiM punaH proSadhopavAsazabdAbhidheyam? pratyAkhyAnam/ keSAm? caturabhyavahAryANAM catvAri azanapAnakhAdyalehyalakSaNAni tAni cAbhyavahAryANi ca bhakSaNIyAni teSAm/ kiM kasyAM sadaivASTamyAM caturdazyAM ca teSAM pratyAkhyAnam ity Aha --- sadA sarvakAlam/ kAbhiH icchAbhir vratavidhAnavAJchAbhis teSAM pratyAkhyAnaM na punar vyavahArakRtadharaNakAdibhiH//107// upavAsadine copoSitena kiM kartavyam ity Aha --- paJcAnAM pApAnAm alaMkriyArambhagandhapuSpANAm/ snAnAJjananasyAnAm upavAse parihRtiM kuryAt//108// upavAsadine parihRtiM parityAgaM kuryAt/ keSAm? paJcAnAM hiMsAdInAm/ tathA alaMkriyArambhagandhapuSpANAM alaMkriyA maNDanaM Arambho vANijyAdivyApAraH gandhapuSpANAm ity upalakSaNaM rAgahetUn? gItanRtyAdInAm/ tathA snAnaM ca aJjanaM ca vA nasyaz ca teSAm//108// eteSAM parihAraM kRtvA kiM taddine 'nuSTAtavyety Aha --- dharmAmRtaM satRSNaH zravaNAbhyAM pibatu pAyayed vAnyAn/ jJAnadhyAnaparo vA bhavatUpavasann atandrAluH//109// upavasann upavAsaM kurvan dharmAmRtaM pibatu dharma evAmRtaM sakalaprANinAm ApyAyakatvAt tat pibatu/ kAbhyAm? zravaNAbhyAm/ kathaMbhUtaH? satRSNaH sAbhilASaH piban na punar uparodhAdivazAt/ pAyayed vAnyAn svayam evAvagatadharmasvarUpas tu anyato dharmAmRtaM piban anyAn aviditatatsvarUpAn pAyayet tat jJAnadhyAnaparo bhavatu jJAnaparo vA dvAdazAnuprekSAdyupayoganiSThaH//(p.77) adhruvAzaraNe caiva bhava ekatvam eva ca/ anyatvam azucitvaM ca tathaivAsravasaMvarau//1// nirjarA ca tathA loka bodhidurlabhadharmatA/ dvAdazaitA anuprekSA bhASitA jinapuGgavaiH//2// AjJApAyavipAkasaMsthAnavicayalakSaNadharmadhyAnaparaH tanniSThaH bhavatu/ kiMviziSTaH? atandrAluH nidrAlasyarahitaH//109// adhunA proSadhopavAsas tallakSaNaM kurvann Aha --- caturAhAravisarjanam upavAsaH proSadhaH sakRdbhuktiH/ sa proSadhopavAso yad upoSyArambham Acarati//110// catvAraz ca te AhArAz cAzanapAnakhAdyalehyalakSaNAH, azanaM hi bhaktamudgAdi, pAnaM hi peyamathitAdi, khAdyaM modakAdi, lehyaM rabrAdi teSAM visarjanaM parityajanam upavAso vidhIyate/ proSadhaH punaH sakRdbhuktidhAraNakadine ekabhaktavidhAnam/ yat punar upoSya upavAsaM kRtvA pAraNakadine ArambhaM sakRdbhuktim Acaraty anutiSThati sa proSadhopavAso 'bhidhIyate iti//110// atha ke 'syAtIcArA ity Aha --- grahaNavisargAstaraNAny adRSTamRSTAny anAdarAsmaraNe/ yat proSadhopavAsavyatilaGghanapaJcakaM tad idam//111// proSadhopavAsasya vyatilaGghanapaJcakam aticArapaJcakam/ tad idaM pUrvArdhapratipAditaprakAram/ tathA hi/ grahaNavisargAstaraNAni trINi/ kathaMbhUtAni? adRSTamRSTAni dRSTaM darzanaM jantavaH santi na santIti vA cakSuSAvalokanaM mRSTaM madunopakaraNena pramArjanaM tadubhau na vidyete yeSu grahaNAdiSu tAni tathoktAni/ tatra bubhukSApIDitasyAdRSTamRSTasyArhadAdipUjopakaraNasyAtmaparidhAnAdyarthasya ca grahaNaM bhavati/ tathA adRSTam amRSTAyAM bhUmau mUtrapurISAder utsargo bhavati/ tathA adRSTamRSTe pradeze AstaraNaM saMstaropakramo bhavatIty etAni(p.78) trINi/ anAdarAsmaraNe ca dve/ tathA AvazyakAdau hi bubhukSA pIDitatvAd anAdaro 'nekAgratAlakSaNam asmaraNaM bhavati//111// idAnIM vaiyAvRtyalakSaNazikSAvratasya svarUpaM prarUpayann Aha --- dAnaM vaiyAvRtyaM dharmAya tapodhanAya guNanidhaye/ anapekSitopacAropakriyam agRhAya vibhavena//112// bhojanAdidAnam api vaiyAvRtyam ucyate/ kasmai dAnam? tapodhanAya tapa eva dhanaM yasya tasmai/ kiMviziSTAya? guNanidhaye guNAnAM samyagdarzanAdInAM nidhir Azrayas tasmai/ tathAgRhAya bhAvadravyAgArarahitAya/ kimartham? dharmAya dharmanimittam/ kiMviziSTaM tad dAnam? anapekSitopacAropakriyaM upacAra pratidAnaM upakriyA mantratantrAdinA pratyupakaraNaM te na apekSite yena/ kathaM tad dAnaM? vibhavena vidhidravyAdisampadA//112// na kevalaM dAnam eva vaiyAvRtyam ucyate 'pi tu --- vyApattivyapanodaH padayoH saMvAhanaM ca guNarAgAt/ vaiyAvRtyaM yAvAn upagraho 'nyo 'pi saMyaminAm//113// vyApattayo vividhAvyAdhyAdijanitA Apadas tAsAM vyapanodo vizeSeNApanodaH spheTanaM yat tad vaiyAvRtyam eva/ tathA pAdayoH saMvAhanaM pAdayor mardanam/ kasmAt? guNarAgAt bhaktivazAd ity arthaH --- na punar vyavahArAt dRSTaphalApekSaNAd vA/ na kevalam etAvad eva vaiyAvRtyaM kin tu anyo 'pi saMyaminAM dezasakalavratAntaM sambandhI yAvAn yatparimANa upagraha upakAraH sa sarvo vaiyAvRtyam evocyate//113// atha kiM dAnam ucyata ity ata Aha --- navapuNyaiH pratipattiH saptaguNasamAhitena zuddhena/ apasUnArambhANAm AryANAm iSyate dAnam//114//(p.79) dAnam iSyate/ kAsau? pratipattiH gauravaM AdarasvarUpA/ keSAM? AryANAM saddarzanAdiguNopetamunInAm/ kiMviziSTAnAm? apasUnArambhANAM sUnAH paJcajIvaghAtasthAnAni/ tad uktam khaNDanI peSaNI cullI udakumbhaH pramArjanI/ paJcasUnA gRhasthasya tena mokSaM na gacchati//13// khaNDanI ulkhalam, peSaNI gharaTTa, cullI --- culUkaH, udakumbhaH --- udakaghaTaH, pramArjanI --- bohArikA/ sUnAz cArambhAz ca kRSyAdayas te 'pagatA yeSAM teSAm/ kena pratipattiH kartavyA? saptaguNasamAhitena/ zraddhA tuSTir bhaktir vijJAnam alubdhatA kSamA satyam/ yasyaite saptaguNAs taM dAtAraM prazaMsanti// ity etaiH saptabhir guNaiH samAhitena tu dAtrA dAnaM dAtavyam/ kaiH kRtvA? navapuNyaiH --- paDigaham uccaTThANaM pAdodayamaccaNaM ca paNamaM ca/ maNavapaNakAyasuddhI esaNasuddhI ya navavihaM puNNaM// etair navabhiH puNyaiH puNyopArjanahetubhiH//114// itthaM dIyamAnasya phalaM darzayann Aha --- gRhakarmaNApi nicitaM karma vimArSTi khalu gRhavimuktAnAm/ atithInAM pratipUjA rudhiramalaM dhAvate vAri//115// vimArSTi spheTayati/ khalu sphuTam/ kiM tat? karma pAparUpam/ kathaMbhUtam? nicitam api upArjitam api puSTam api vA/ kena? gRhakarmaNA sAvadyavyApAreNa/ ko 'sau kartR? pratipUjA dAnam/ keSAm api? atithInAM na vidyate tithir yeSAM teSAm/ kiMviziSTAnAM gRhavimuktAnAM gRharahitAnAM asyaivArthasya samarthanArthaM dRSTAntam Aha --- rudhiramalaM dhAvate vAri alaMzabdo(p.80) yathArthe ayam artho rudhiraM yathA malinam apavitraM ca vAri kartR nirmalaM pavitraM ca dhAvate prakSAlayati tathA dAnaM pApaM vimArSTi//115// sAmprataM navaprakAreSu pratigrahAdiSu kriyamANeSu kasmAt kiM phalaM sampadyata ity Aha --- uccairgotraM praNater bhogo dAnAd upAsanAt pUjA/ bhakteH sundararUpaM stavanAt kIrtis taponidhiSu//116// taponidhiSu yatiSu/ praNateH praNAmakaraNAd uccairgotraM bhavati/ tathA dAnAd darzanazuddhilakSaNAd bhogo bhavati/ upAsanAt pratigrahaNAdirUpAt sarvatra pUjA bhavati/ bhakter guNAnurAgajanitAntaHzraddhAvizeSalakSaNAyAH sundararUpaM bhavati/ stavanAt zrutajaladhItyAdistutividhAnAt sarvatra kIrtir bhavati//116// nanv evaMvidhaM viziSTaM phalaM svalpaM dAnaM kathaM sampAdayatIty AzaGkApanodanArtham Aha --- kSitigatam iva vaTabIjaM pAtragataM dAnam alpam api kAle/ phalati cchAyAvibhavaM bahuphalam iSTaM zarIrabhRtAm//117// alpam api dAnam ucitakAle pAtragataM satpAtre dattaM zarIrabhRtAM saMsAriNAm iSTaM phalaM bahvanekaprakArasundararUpaM bhogopabhogAdilakSaNaM phalati/ kathaMbhUtam? chAyAvibhavaM chAyA mAhAtmyaM vibhavaM sampat tau vidyate yatra/ asyaivArthasya samarthanArthaM kSitItyAdidRSTAntam Aha --- kSitigataM sukSetre nikSiptaM yathA alpam api vaTabIjaM bahuphalaM phalati/ katham? chAyAvibhavaM chAyA AtapanirodhinI tasyA vibhavaH prAcuryaM yathA bhavaty evaM phalati//117// tac caivaMvidhaphalasampAdakaM dAnaM caturbhedaM bhavatIty Aha --- AhArauSadhayor apy upakaraNAvAsayoz ca dAnena/ vaiyAvRtyaM bruvate caturAtmatvena caturasrAH//118//(p.81) vaiyAvRtyaM dAnaM bruvate pratipAdayati ca/ katham? caturAtmatvena catuHprakAratvena/ ke te? caturasrAH paNDitAH/ tAn eva catuSprakArAn darzayann AhAretyAdy Aha --- AhAraz ca bhaktapAnAdiH auSadhaM ca vyAdhispheTakaM dravyaM tayor dvayor api dAnena/ na kevalaM tayor eva api tu upakaraNAvAsayoz ca upakaraNaM jJAnopakaraNAdiH AvAso vasatikAdiH//118// tac catuSprakAraM dAnaM kiM kena dattam ity Aha --- zrISeNavRSabhasene kauNDezaH zUkaraz ca dRSTAntAH/ vaiyAvRtyasyaite caturvikalpasya mantavyAH//119// caturvikalpasya caturvidhavaiyAvRtyasya dAnasyaite zrISeNAdayo dRSTAntA mantavyAH/ tatrAhAradAne zrISeNo dRSTAntaH/ asya kathA --- malayadeze ratnasaMcayapure rAjA zrISeNo rAjJI siMhananditA dvitIyA aninditA ca/ putrau krameNa tayor indropendrau/ tatraiva brAhmaNaH sAtyakinAmA, brAhmaNI jambU, putrI satyabhAmA/ pATaliputranagare brAhmaNo rudrabhaTTo vaTukAn vedaM pAThayati/ tadIyaceTikAputraz ca kapilanAmA tIkSNamatitvAt chadmanA vedaM zRNvan tatpArago jAto rudrabhaTTena ca kupitena pATaliputrAn nirghATitaH/ sottarIyaM yajJopavItaM paridhAya brAhmaNo bhUtvA ratnasaMcayapure gataH/ sAtyakinA ca taM vedapAragaM surUpaM ca dRSTvA satyabhAmAyA yogyo 'yam iti matvA sA tasmai dattA/ satyabhAmA ca ratisamaye viTaceSTAM tasya dRSTvA kulajo 'yaM na bhaviSyatIti sA sampradhArya citte viSAdaM vahantI tiSThati/ etasmin prastAve rudrabhaTTas tIrthayAtrAM kurvANo ratnasaMcayapure samAyAtaH/ kapilena praNamya nijadhavalagRhe nItvA bhojanaparidhAnAdikaM kArayitvA satyabhAmAyAH sakalalokAnAM ca madIyo 'yaM piteti kathitam/ satyabhAmayA caikadA rudrabhaTTasya viziSTaM bhojanaM bahusuvarNaM ca datvA pAdayor lagitvA(p.82) pRSTaM --- tAta! tava zIlasya lezo 'pi kapile nAsti tataH kim ayaM tava putro bhavati na veti satyaM me kathaya/ tatas tena kathitaM putri! madIyaceTikAputra iti/ etad AkarNya tadupari viraktA sA haThAd ayaM mAm abhigamiSyatIti matvA siMhananditAgramahAdevyAH zaraNaM praviSTA, tayA ca sA putrI jJAtA/ evam ekadA zrISeNarAjena paramabhaktyA vidhipUrvakam arkakIrtyAmitagaticAraNamunibhyAM dAnaM dattam/ tatphalena rAjJA saha bhogabhUmAv utpannA/ tadanumodanAt satyabhAmApi tatraivotpannA/ sa rAjA zrISeNo dAnaprathamakAraNAt pAraMparyeNa zAntinAthatIrthakaro jAtaH/ AhAradAnaphalam/ auSadhadAne vRSabhasenAyA dRSTAntaH/ asyAH kathA --- janapadadeze kAverIpattane rAjograsenaH, zreSThI dhanapatiH, bhAryA dhanazrIH putrI vRSabhasenA, tasyA dhAtrI rUpavatI nAmA/ ekadA vRSabhasenAsnAnajalagartAyAM rogagRhItaM kukkuraM patitaluThito 'tthitaM rogarahitam Alokya cintitaM dhAtryA --- putrIsnAnajalam evAtrArogyatve kAraNam/ tatas tayA dhAtryA nijajananyA dvAdazavArSikAkSirogagRhItAyAH kathite tayA locane tena jalena parIkSArtham ekadine dhaute dRSTI ca zobhane jAte tataH sarvarogApanayane sA dhAtrI prasiddhA tatra nagare saMjAtA/ ekadograsenena raNapiGgalamantrI bahusainyopeto meghapiGgalopari preSitaH/ sa taM dezaM praviSTo viSodakasevanAt jvareNa gRhItaH/ sa ca vyAghThyAgataH rUpavatyA ca tena jalena nirogIkRtaH/ ugraseno 'pi kopAt tatra gataH tathA jvarito vyAghThyAyAto raNapiGgalAj jalavRttAntam AkarNya taj jalaM yAcitavAn/ tato mantrI ukto dhanazriyA bhoH zreSThin! kathaM narapateH zirasi putrIsnAnajalaM kSipyate? dhanapatinoktaM yadi pRcchati rAjA jalasvabhAvaM tadA satyaM kathyate na doSaH/ evaM bhaNite rUpavatyA tena jalena nIrogIkRta ugrasenaH tato nIrogeNa rAjJA pRSTA rUpavatI jalasya mAhAtmyam/ tayA ca satyam eva kathitam/ tato(p.83) rAjJA vyAhUtaH zreSThI, sa ca bhItaH rAjJaH samIpam AyAtaH/ rAjA ca gauravaM kRtvA vRSabhasenAM pariNetuM sa yAcitaH/ tataH zreSThinA bhaNitaM deva! yady aSTAhnikAM pUjAM jinapratimAnAM karoSi tathA paJjarasthAn pakSigaNAn muJcasi tathA guptiSu sarvamanuSyAMz ca muJcasi tadA dadAmi/ ugrasenena ca tat sarvaM kRtvA pariNItA vRSabhasenA paTTarAjJI ca kRtA/ ativallabhayA tayaiva ca saha vimuktAnAkArya krIDAM karoti/ etasmin prastAve yo vArANasyAH pRthivIcandro nAma rAjA dhRta Aste so 'tipracaNDatvAt tadvivAhakAle 'pi na muktaH/ tatas tasya yA rAjJI nArAyaNadattA tayA mantribhiH saha mantrayitvA pRthivIcandramocanArthaM vArANasyAM sarvatrAvAritasatkArA vRSabhasenArAjJI nAmnA kAritA, teSu bhojanaM kRtvA kAverIpattanaM ye gatAs tebhyo brAhmaNAdibhyas taM vRttAntam AkarNya ruSTayA rUpavatyA bhaNitA vRSabhasene tvaM mAm apRcchantI vArANasyAM kathaM satkArAn kArayasi? tayA bhaNitam ahaM na kArayAmi kin tu mama nAmnA kenacit kAraNena kenApi kAritAH teSAM zuddhiM kuru tvam iti carapuruSaiH kRtvA yathArthaM jJAtvA tayA vRSabhasenAyAH sarvaM kathitam/ tayA ca rAjAnaM vijJApya mocitaH pRthvIcandraH/ tena ca citraphalake vRSabhasenograsenayo rUpe kArite/ tayor adho nijarUpaM sapraNAmaM kAritam/ sa phalakas tayor darzitaH bhaNitA ca vRSabhasenA rAjJI --- devi! tvaM mama mAtAsi tvatprasAdAd idaM janma saphalaM me jAtam/ tata ugrasenaH sanmAnaM datvA bhaNitavAn tvayA meghapiGgalasyopari gantavyam ity uktvA sa ca tAbhyAM vArANasyAM preSitaH/ meghapiGgalo 'py etad AkarNya mamAyaM pRthvIcandro marmabhedIti paryAlocyAgatya cograsenasyAtiprasAditaH sAmanto jAtaH/ ugrasenena cAsthAnasthitasya yan me prAbhRtam Agacchati tasyArdhaM meghapiGgalasya dAsyAmi ardhaM ca vRSabhasenAyA iti vyavasthA kRtA/ evam ekadA ratnakambaladvayam Agatam ekaikaM sanAmAGkaM kRtvA tayor dattam/ ekadA meghapiGgalasya(p.84) rAjJI vijayAkhyA meghapiGgalakambalaM prAvRtya prayojanena rUpavatIpArzve gatA/ tatra kambalaparivarto jAtaH/ ekadA vRSabhasenAkambalaM prAvRtya meghapiGgalaH sevAyAm ugrasenasabhAyAm AgataH rAjA ca tam AlokyAtikopAd raktAkSo babhUva/ meghapiGgalaz ca taM tathAbhUtam Alokya mamopari kupito 'yaM rAjeti jJAtvA dUraM naSTaH/ vRSabhasenA ca ruSTenograsenena mAraNArthaM samudrajale nikSiptA/ tayA ca pratijJA gRhItA yadi etasmAd upasargAd uddhariSyAmi tadA tapaH kariSyAmIti/ tato vratamAhAtmyAj jaladevatayA tasyAH siMhAsanAdiprAtihAryaM kRtam/ tac chrutvA pazcAt tApaM kRtvA rAjA tam AnetuM gataH/ AgacchatA vanamadhye guNadharanAmA 'vadhijJAnI munir dRSTaH/ sa ca vRSabhasenayA praNamya nijapUrvabhavaceSTitaM pRSTaH/ kathitaM ca bhagavatA yathA --- pUrvabhave tvam atraiva brAhmaNaputrI nAgazrI nAmA jAtAsi/ rAjakIyadevakule sammArjanaM karoSi/ tatra devakule caikadAparAhNe prAkArAbhyantare nirvAtagartAyAM munidattanAmA muniH paryaGkakAyotsargeNa sthitaH/ tvayA ca ruSTayA bhaNitaH kaTakAd rAjA samAyAto 'trAgamiSyatIty uttiSThottiSTha sammArjanaM karomi lagneti bruvANAyAs tatra munikAyotsargaM vidhAya maunena sthitaH/ tatas tvayA kacavAreNa pUrayitvopari sammArjanaM kRtam/ prabhAte tatrAgatena rAjJA tatpradeze krIDatA ucchvasitaniHzvasitapradezaM dRSTvA utkhanya niHsAritaz ca sa muniH/ tatas tvayAtmanindAM kRtvA dharme ruciH kRtA/ paramAdareNa ca tasya munes tvayA tatpIDopazamanArthaM viziSTam auSadhadAnaM vaiyAvRtyaM ca kRtam/ tato nidAnena mRtveha dhanapatidhanazriyoH putrI vRSabhasenA nAma jAtAsi/ auSadhadAnaphalAt sarvauSadharddhiphalaM jAtam/ kacavArapUraNAt kalaGkitA ca/ iti zrutvAtmAnaM mocayitvA vRSabhasenA tatsamIpe AryikA jAtA/ auSadhadAnasya phalam/ zrutadAne kauNDezo dRSTAntaH/ asya kathA --- kurumaNigrAme gopAlo govindanAmA/ tena ca koTarAd uddhRtya cirantanapustakaM prapUjya bhaktyA padmanandimunaye dattam/ tena pustakena tatrATavyAM(p.85) pUrvabhaTTArakAH kecit kila pUjAM kRtvA kArayitvA ca vyAkhyAnaM kRtavantaH koTare dhRtvA ca gatavantaz ca/ govindena ca bAlyAt prabhRti taM dRSTvA nityam eva pUjA kRtA vRkSakoTarasyApi/ eSaM sa govindo nidAnena mRtvA tatraiva grAmakUTasya putro 'bhUt/ tam eva padmanandimunim Alokya jAtismaro jAtaH/ tapo gRhItvA koNDezanAmA mahAmuniH zrutadharo 'bhUt/ iti zrutadAnasya phalam/ vasatidAne sUkaro dRSTAntaH/ asya kathA --- mAlavadeze ghaTagrAme kumbhakAro devilanAmA nApitaz ca dhamillanAmA/ tAbhyAM pathikajanAnAM vasatinimittaM devakulaM kAritam/ ekadA devilena munaye tatra prathamaM vasatir dattA dhamillena ca pazcAt parivrAjakas tatrAnIya dhRtaH/ tAbhyAM ca dhamillaparivrAjakAbhyAM niHsArita sa munir vRkSamUle rAtrau daMzamazakazItAdikaM sahamAnaH sthitaH prabhAte deviladhamillau tatkAraNena parasparaM yuddhaM kRtvA mRtvA vindhye krameNa sUkaravyAghrau prauDhau jAtau/ yatra ca guhAyAM sa sUkaras tiSThati tatraiva ca guhAyAm ekadA samAdhiguptatriguptamunI Agatya sthitau tau ca dRSTvA jAtismaro bhUtvA devilacarasUkaro dharmam AkarNya vrataM gRhItavAn/ tatprastAve manuSyagandham AghrAya munibhakSaNArthaM sa vyAghro 'pi tatrAyAtaH/ sUkaraz ca tayo rakSAnimittaM guhAdvAre sthitaH/ tatrApi tau parasparaM yudhvA mRtau/ sUkaro munirakSaNAbhiprAyeNa zubhAbhisandhitvAt mRtvA saudharme maharddhiko devo jAtaH/ vyAghras tu munibhakSaNAbhiprAyeNAtiraudrAbhiprAyatvAn mRtvA narakaM gataH/ vasatidAnasya phalam//119// yathA vaiyAvRtyaM vidadhatA caturvidhaM dAnaM dAtavyaM tathA pUjAvidhAnam api kartavyam ity Aha --- (p.86) devAdhidevacaraNe paricaraNaM sarvaduHkhanirharaNam/ kAmaduhi kAmadAhini paricinuyAd AdRto nityam//120// AdRtaH Adarayukto nityaM paricinuyAt puSTaM kuryAt/ kim? paricaraNaM pUjAm/ kiMviziSTam? sarvaduHkhanirharaNaM niHzeSaduHkhavinAzakam/ kva? devAdhidevacaraNe devAnAm indrAdInAm adhiko vandyo devAdhidevas tasya caraNaH pAdaH tasmin/ kathaMbhUte? kAmaduhi vAJchitaprade/ tathA kAmadAhini kAmavidhvaMsake//120// pUjAmAhAtmyaM kiM kvApi kena prakaTitam ity AzaGkyAha --- arhaccaraNasaparyAmahAnubhAvaM mahAtmanAm avadat/ bhekaH pramodamattaH kusumenaikena rAjagRhe//121// bheko maNDUkaH pramodamatto viziSTadharmAnurAgeNa hRSTaH avadat kathitavAn/ kim ity Aha --- arhad ityAdi, arhataz caraNau arhaccaraNau tayoH saparyA pUjA tasyAH mahAnubhAvaM viziSTaM mAhAtmyam/ keSAm avadat? mahAtmanAM bhavyajIvAnAm/ kena kRtvA? kusumenaikena/ kva? rAjagRhe/ asya kathA --- magadhadeze rAjagRhanagare rAjA zreNikaH zreSThI nAgadattaH zreSThinI bhavadattA/ sa nAgadattaH zreSThI sarvadA mAyAyuktatvAn mRtvA nijaprAGgaNavApyAM bheko jAtaH/ tatra cAgatAm ekadA bhavadattAzreSThinIm Alokya jAtismaro bhUtvA tasyAH samIpe Agatya uparyutplutya caTitaH/ tayA ca punaH punar nirghATito raTati, punar Agatya caTati ca tatas tayA ko 'py ayaM madIyo iSTo bhaviSyatIti sampradhAryAvadhijJAnI suvratamuniH pRSTaH/ tena ca tadvRttAnte kathite gRhe nItvA paramagauraveNAsau dhRtaH/ zreNikamahArAjaz caikadA vardhamAnasvAminaM vaibhAraparvate samAgatam AkarNya AnandabherIM dApayitvA mahatA vibhavena taM vandituM gataH/ zreSThinyAdau ca gRhajane vandanAbhaktyarthaM gate sa bhekaH prAGgaNavApIkamalaM pUjAnimittaM(p.87) gRhItvA gacchan hastinA pAdena cUrNayitvA mRtaH/ pUjAnurAgavazenopArjitapuNyaprabhAvAt saudharme maharddhikadevo jAtaH/ avadhijJAnena pUrvabhavavRttAntaM jJAtvA nijamukuTAgre bhekacihnaM kRtvA samAgatya vardhamAnasvAminaM vandamAnaH zreNikena dRSTaH/ tatas tena gautamasvAmI bhekacihne 'sya kiM kAraNam iti pRSTaH tena ca pUrvavRttAntaH kathitaH/ tac chrutvA sarve janAH pUjAtizayavidhAne udyatAH saMjAtA iti//121// idAnIm uktaprakArasya vaiyAvRtyasyAtIcArAn Aha --- haritapidhAnanidhAne hy anAdarAsmaraNamatsaratvAni/ vaiyAvRtyasyaite vyatikramAH paJca kathyante//122// paJcaite AryApUrvArdhakathitA vaiyAvRtyasya vyatikramAH kathyante/ tathA hi/ haritapidhAnanidhAne haritena padmapatrAdinA pidhAnaM jhampanam AhArasya/ tathA harite tasmin nidhAnaM sthApanam/ tasya anAdaraH prayacchato 'py AdarAbhAvaH/ asmaraNam AhArAdidAnam etasyAM velAyAm evaMvidhapAtrAya dAtavyam iti dattam adattam iti vAsmRter abhAvaH/ matsaratvam anyadAtRdAnaguNAsahiSNutvam iti//122// iti prabhAcandraviracitAyAM samantabhadrasvAmiviracitopAsakAdhyayanaTIkAyAM caturthaH paricchedaH/(p.88) sallekhanApratimAdhikAraH paJcamaH/ atha sAgAriNANuvratAdivat sallekhanApy anuSThAtayety Aha --- upasarge durbhikSe jarasi rujAyAM ca niHpratIkAre/ dharmAya tanuvimocanam AhuH sallekhanAm AryAH//123// AryA gaNadharadevAdayaH sallekhanAm AhuH/ kiM tat? tanuvimocanaM zarIratyAgaH/ kasmin sati? upasarge tiryaGmanuSyadevakRte/ niHpratIkAre pratIkArAgocare/ etac ca vizeSaNaM durbhikSajarArujAnAM pratyekaM sambandhanIyam/ kimarthaM tadvimocanam? dharmAya ratnatrayArAdhanArthaM na punaH parasya brahmahatyAdyartham//123// sallekhanAyAM bhavyair niyamena prayatnaH kartavyo 'ta Aha --- antaHkriyAdhikaraNaM tapaHphalaM sakaladarzinaH stuvate/ tasmAd yAvadvibhavaM samAdhimaraNe prayatitavyam//124// sakaladarzinaH stuvate prazaMsanti/ kiM tat? tapaHphalaM tapasaH phalaM tapaHphalaM saphalaM tapa ity arthaH/ kathaMbhUtaM sat? antaHkriyAdhikaraNaM ante kriyA saMnyAsaH tasyA adhikaraNaM samAzrayo yat tapas tatphalam/ yata evaM, tasmAd yAvadvibhavaM yathAzakti samAdhimaraNe prayatitavyaM prakRSTo yatnaH kartavyaH//124// tatra yatnaM kurvANa evaM kRtvedaM kuryAd ity Aha --- snehaM vairaM saGgaM parigrahaM cApahAya zuddhamanAH/ svajanaM parijanam api ca kSAntvA kSamayet priyair vacanaiH//125//(p.89) Alocya sarvam enaH kRtakAritam anumataM ca nirvyAjam/ Aropayen mahAvratam AmaraNasthAyi niHzeSam//126// yugalam/ svayaM kSAntvA priyair vacanaiH svajanaM parijanam api kSamayet/ kiM kRtvA? apahAya tyaktvA/ kam? sneham upakArake vastuni prItyanubandham/ vairam anupakArake dveSAnubandham/ saGgaM putrastryAdikaM mamedam aham asyetyAdisambandhaM parigrahaM bAhyAbhyantaram/ etat sarvam apahAya zuddhamanA nirmalacittaH san kSamayat/ tathA Aropayet sthApayed Atmani/ kiM tat? mahAvratam kathaMbhUtam? AmaraNasthAyi maraNaparyantaM niHzeSaM ca paJca prakAram api/ kiM kRtvA? Alocya/ kiM tat? eno doSam/ kiM tat? sarvaM kRtakAritAnumataM ca/ svayaM hi kRtaM hiMsAdidoSam, kAritaM hetubhAvena, anumatam anyena kriyamANaM manasA zlAghitam/ etat sarvam eno nirvyAjaM dazAlocanAdoSavarjitaM yathA bhavaty evam Alocayet/ daza hi AlocanAdoSA bhavanti/ tad uktam --- Akappiya aNumANiya jaMdiTThaM bAdaraM ca suhamaM ca/ channaM saddAulayaM bahujaNamavvatta tassevI//1// iti/ evaMvidhAm AlocanAM kRtvA mahAvratam Aropyaitat kuryAd ity Aha --- zokaM bhayam avasAdaM kledaM kAluSyam aratim api hitvA/ sattvotsAham udIrya ca manaH prasAdyaM zrutair amRtaiH//127// prasAdyaM prasannaM kAryam/ kiM tat? manaH/ kaiH? zrutair AgamavAkyaiH/ kathaMbhUtaiH? amRtaiH amRtopamaiH saMsAraduHkhasantApApanodakair ity arthaH/ kiM kRtvA? hitvA/ kiM tad ity Aha --- zokam ityAdi zokaM iSTaviyoge tadguNazocanam, bhayaM kSutpipAsAdipIDAnimittam ihalokAdibhayaM vA, avasAdaM viSAdaM khedaM vA, kledaM sneham, kAluSyaM kvacid viSaye rAgadveSapariNatim/ na kevalaM prAguktam eva api tu aratim api aprasaktim api/ na kevalam etad eva kRtvA kin tu udIrya ca prakAzya ca/ kam? sattvotsAhaM sallekhanAkaraNe 'kAtaratvam//127//(p.90) idAnIM sallekhanAM kurvANasyAhAratyAge kramaM darzayann Aha --- AhAraM parihApya kramazaH snigdhaM vivardhayet pAnam/ snigdhaM ca hApayitvA kharapAnaM pUrayet kramazaH//128// snigdhaM dugdhAdirUpaM pAnaM vivardhayet paripUrNaM dApayet/ kiM kRtvA? parihApya parityAjya/ kam? AhAraM kavalAhArarUpam/ katham? kramazaH prAgazanAdikrameNa pazcAt kharapAnaM kaJjikAdizuddhapAnIyarUpaM vA/ kiM kRtvA? hApayitvA/ kim? snigdhaM ca snigdham api pAnakam/ katham? kramazaH/ snigdhaM hi parihApya kaJjikAdirUpaM kharapAnaM pUrayet vivardhayet/ pazcAd api parihApya zuddhapAnIyarUpaM kharapAnaM pUrayed iti//128// kharapAnahApanAm api kRtvA kRtvopavAsam api zaktyA/ paJcanamaskAramanAs tanuM tyajet sarvayatnena//129// kharapAnahApanAm api kRtvA/ katham? zaktyA svazaktim anatikrameNa stokastokatarAdirUpam/ pazcAd upavAsaM kRtvA tanum api tyajet/ katham? sarvayatnena sarvasmin vratasaMyamacAritradhyAnadhAraNAdau yatnas tAtparyaM tena/ kiMviziSTaH san? paJcanamaskAramanAH paJcanamaskArAhitacittaH//129// adhunA sallekhanAyA aticArAn Aha --- jIvitamaraNAzaMse bhayamitrasmRtinidAnanAmAnaH/ sallekhanAticArAH paJca jinendraiH samAdiSTAH//130// jIvitaM ca maraNaM ca tayor AzaMse AkAGkSe, bhayam ihaparalokabhayaM ihalokabhayaM hi kSutpipAsApIDAdiviSayaM paralokabhayam --- evaMvidhadurdharAnuSThAnAd viziSTaM phalaM paraloke bhaviSyati na veti/ mitrasmRtiH bAlyAdyavasthAyAM sahakrIDitamitrAnusmaraNam/ nidAnaM bhAvibhogAdyAkAGkSaNam/ etAni paJcanAmAni yeSAM te tannAmAnaH sallekhanAyAH paJcAticArA jinendrais tIrthakaraiH samAdiSTA Agame pratipAditAH//130//(p.91) evaMvidhair aticArai rahitAM sallekhanAM anutiSThan kIdRzaM phalaM prApnoty Aha --- niHzreyasam abhyudayaM nistIraM dustaraM sukhAmbunidhim/ niHpibati pItadharmA sarvair duHkhair anAlIDhaH//131// niSpibati AsvAdayati anubhavati vA kazcit sallekhanAnuSThAtA/ kiM tat? niHzreyasaM nirvANam/ kiMviziSTam? sukhAmbunidhiM sukhasamudrasvarUpaM tarhi saparyantaM tad bhaviSyatIty Aha --- nistIraM tIrAt paryantAn niSkrAntaM kazcit punas tadanuSThAtA abhyudayam ahamindrAdisukhaparaMparAM niSpibati/ kathaMbhUtam? dustaraM mahatA kAlena prApyaparyantam/ kiMviziSTaH san? sarvair duHkhair anAlIDhaH sarvaiH zArIramAnasAdibhir duHkhair anAlIDho 'saMspRSTaH/ kIdRzaH sann etad dvayaM niSpibati? pItadharmA pIto 'nuSThito dharma uttamakSamAdirUpaH cAritrasvarUpo vA yena//131// kiM punar niHzreyasazabdenocyata ity Aha --- janmajarAmayamaraNaiH zokair duHkhair bhayaiz ca parimuktam/ nirvANaM zuddhasukhaM niHzreyasam iSyate nityam//132// niHzreyasam iSyate/ kim? nirvANam/ kathaMbhUtam? zuddhasukhaM zuddhaM pratidvandvarahitaM sukhaM yatra/ tathA nityaM avinazvarasvarUpam/ tathA parimuktaM rahitam/ kaiH? janmajarAmayamaraNaiH, janma ca paryAyAntaraprAdurbhAvaH jarA ca vArddhakyam, AmayAz ca rogAH, maraNaM ca zarIrAdipracyutiH/ tathA zokair duHkhair bhayaiz ca parimuktam//132// itthaMbhUte ca niHzreyase kIdRzaH puruSAH tiSThantIty Aha --- vidyAdarzanazaktisvAsthyaprahlAdatRptizuddhiyujaH/ niratizayA niravadhayo niHzreyasam Avasanti sukham//133// niHzreyasam Avasanti niHzreyasi tiSThanti/ ke te ity Aha --- vidyetyAdi vidyA kevalajJAnam, darzanaM kevaladarzanam, zaktir anantavIryam, svAsthyaM paramodAsInatA,(p.92) prahlAdo 'nantasaukhyam, tRptir viSayAnAkAGkSA, zuddhir dravyabhAvasvarUpakarmamalarahitatA, etA yujanti AtmasambandhAH kurvanti ye te tathoktAH/ tathA niratizayA atizayAd vidyAdiguNahInAdhikabhAvAn niSkrAntAH/ tathA niravadhayo niyatakAlAvadhirahitAH/ itthaMbhUtA ye te niHzreyasam Avasanti/ sukhaM sukharUpaM niHzreyasam/ atha vA sukhaM yathA bhavaty evaM te tatrAvasanti//133// anante kAle gacchati kadAcit siddhAnAM vidyAdyanyathAbhAvo bhaviSyaty ataH kathaM niratizayA niravadhayaz cety AzaGkAyAm Aha --- kAle kalpazate 'pi ca gate zivAnAM na vikriyA lakSyA/ utpAto 'pi yadi syAt trilokasaMbhrAntikaraNapaTuH//134// na lakSyA na pramANaparicchedyA/ kAsau? vikriyA vikAraH svarUpAnyathAbhAvaH/ keSAm? zivAnAM siddhAnAm/ kadA? kalpazate 'pi gate kAle/ tarhi utpAtavazAt teSAM vikriyA syAd ity Aha --- utpAto 'pi yadi syAt tathApi na teSAM vikriyA lakSyA/ kathaMbhUtaH utpAtaH? trilokasambhrAntikaraNapaTuH trilokasya sambhrAntir Avartas tatkaraNe paTuH samarthaH//134// te tatrAvikRtAtmAnaH sadA sthitAH kiM kurvantIty Aha --- niHzreyasam adhipannAs trailokyazikhAmaNizriyaM dadhate/ niSkiTTikAlikAcchavicAmIkarabhAsurAtmanaH//135// niHzreyasam adhipannAH prAptAs te dadhate dharanti/ kAm? trailokyazikhAmaNizriyaM trailokyasya zikhA cUDAgrabhAgas tatra maNizrIH cUDAmaNizrIH tAm/ kiMviziSTAH santA ity Aha --- niSkiTTetyAdi kiTTaM ca kAlikA ca tAbhyAM niSkrAntA sA chavir yasya tac cAmIkAraM ca suvarNaM tasyeva bhAsuro nirmalatayA prakAzamAna AtmasvarUpaM yeSAm//135// evaM sallekhanAm anutiSThatA niHzreyasalakSaNaM phalaM pratipAdya abhyudayalakSaNaM phalaM pratipAdayann Aha --- (p.93) pUjArthAjJaizvaryair balaparijanakAmabhogabhUyiSThaiH/ atizayitabhuvanam adbhutam abhyudayaM phalati saddharmaH//136// abhyudayaM indrAdipadAvAptilakSaNaM phalati abhyudayaphalaM dadAti/ ko 'sau ? saddharmaH sallekhanAnuSThAnopArjitaM viziSTaM puNyam/ kathaMbhUtam abhyudayam? adbhutaM sAzcaryam/ kathaMbhUtaM tad adbhutaM? atizayitabhuvanaM yataH/ kaiH kRtvA? pUjArthAjJaizvaryaiH aizvaryazabdaH pUjArthAjJAnAM pratyekaM sambadhyate/ kiMviziSTair etair ity Aha --- baletyAdi balaM sAmarthyaM parijanaH parivAraH kAmabhogau prasiddhau/ etair bhUyiSThA atizayena bahavo yeSu/ etair upalakSitaiH pUjAdibhir atizayitabhuvanam ity arthaH//136// sAmprataM yo 'sau sallekhanAnuSThAtA zrAvakas tasya kati pratimA bhavantIty AzaGkyAha --- zrAvakapadAni devair ekAdaza dezitAni yeSu khalu/ svaguNAH pUrvaguNaiH saha saMtiSThante kramavivRddhAH//137// dezitAni pratipAditAni/ kAni? zrAvakapadAni zrAvakaguNasthAnAni zrAvakapratimA ity arthaH/ kati? ekAdaza/ kaiH? devais tIrthaMkaraiH/ yeSu zrAvakapadeSu khalu sphuTaM santiSThante 'vasthitiM kurvanti/ ke te? svaguNAH svakIyaguNasthAnasambaddhAH guNAH/ kaiH saha? pUrvaguNaiH pUrvaguNasthAnavartiguNaiH saha/ kathaMbhUtAH? kramavivRddhAH samyagdarzanam AdiM kRtvA ekAdazaparyantam ekottaravRddhyA krameNa vizeSeNa vardhamAnAH//137// etad eva darzayann Aha --- samyagdarzanazuddhaH saMsArazarIrabhoganirviNNaH/ paJcagurucaraNazaraNo darzanikas tattvapathagRhyaH//138// darzanam asyAstIti darzaniko darzanikazrAvako bhavati/ kiMviziSTaH? samyagdarzanazuddhaH samyagdarzanaM zuddhaM niraticAraM yasya asaMyatasamyagdRSTiH/ ko 'sya(p.94) vizeSa ity atrAha --- saMsArazarIrabhoganirviNNa ity anenAsya lezato vratAMzasaMbhavAt tato vizeSaH pratipAditaH/ etad evAha --- tattvapathagRhyaH tattvAnAM vratAnAM panthA mArgAH madyAdinivRttilakSaNA aSTamUlaguNAs te gRhyAH pakSA yasya/ paJcagurucaraNazaraNaH paJcaguravaH paJcaparameSThinas teSAM caraNAH zaraNam apAyaparirakSaNopAyo yasya//138// tasyedAnIM paripUrNadezavrataguNasampannatvam Aha --- niratikramaNam aNuvratapaJcakam api zIlasaptakaM cApi/ dhArayate niHzalyo yo 'sau vratinAM mato vratikaH//139// vratAni yasya sann iti vratiko mataH/ keSAm? vratinAM gaNadharadevAdInAm/ ko 'sau? niHzalyaH san yo 'sau dhArayate/ kiM tat? niratikramaNam aNuvratapaJcakam api paJcApy aNuvratAni niraticArANi dhArayate ity arthaH/ na kevalam etad eva dhArayate api tu zIlasaptakaM cApi triHprakAraguNavratacatuHprakArazikSAvratalakSaNaM zIlam//139// adhunA sAmAyikaguNasampannatvaM zrAvakasya prarUpayann Aha --- caturAvartatritayaz catuH praNAmaH sthito yathAjAtaH/ sAmayiko dviniSadyAs triyogazuddhas trisandhyam abhivandI//140// sAmayikaH samayena prAkpratipAditaprakAreNa caratIti sAmayikaguNopetaH/ kiMviziSTaH? caturAvartatritayaH caturo vArAnAvartatritayaM yasya ekaikasya hi kAyotsargasya vidhAne "Namo arahaMtANasya thosAmez" cAdyantayoH pratyekam Avartatritayam iti ekaikasya hi kAyotsargavidhAne catvAra AvartA/ tathA tadAdyantayor ekaikapraNAmakaraNAc catuHpraNAmaH/ sthita UrdhvakAyotsargopetaH/ yathAjAto bAhyAbhyantaraparigrahacintAvyAvRttaH/ dviniSadyo dveniSadye upavazena yasya devavandanAM kurvatA hi prArambhe samAptau copavizya praNAmaH kartavyaH/ triyogazuddhaH trayo yogA manovAkkAyavyApArAH zuddhA sAvadyavyApArarahitA yasya/ abhivandI abhivandata ityevaMzIlaH/ katham? trisaMdhyam//140// sAmprataM proSadhopavAsaguNavrataM zrAvakasya pratipAdayann Aha --- (p.95) parvadineSu caturSv api mAse mAse svazaktim aniguhya/ proSadhaniyamavidhAyI praNadhiparaH proSadhAnazanaH//141// proSadhenAnazanam upavAso yasyAsau proSadhAnazanaH/ kim aniyamenApi yaH proSadhopavAsakArI so 'pi proSadhAnazanavratasampanna ity Aha --- proSadhaniyamavidhAyI proSadhasya niyamo 'vazyaMbhAvas taM vidadhAtItyevaMzIlaH/ kva tanniyamavidhAyI? parvadineSu caturSv api dvayoz caturdazyor dvayoz cASTamyor iti/ kiM cAturmAsasyAdau tadvidhAyIty Aha --- mAse mAse/ kiM kRtvA? svazaktim aniguhya tadvidhAne AtmasAmarthyam apracchAdya/ kiMviziSTaH? praNadhiparaH ekAgratAMgataH zubhadhyAnarata ity arthaH//141// idAnIM zrAvakasya sacittaviratisvarUpaM prarUpayann Aha --- mUlaphalazAkazAkhAkarIrakandaprasUnabIjAni/ nAmAni yo 'tti so 'yaM sacittavirato dayAmUrtiH//142// so 'yaM zrAvakaH sacittaviratiguNasampannaH yo nAtti na bhakSayati/ kAnIty Aha --- mUletyAdi mUlaM ca phalaM ca zAkaz ca zAkhAz ca kopalAH karIrAz ca vaMzakiraNAH kandAz ca prasUnAni ca puSpANi bIjAni ca tAny etAni AmAni apakvAni yo nAtti/ kathaMbhUtaH san? dayAmUrtiH dayAsvarUpaH sakaruNacitta ity arthaH//142// adhunA rAtribhuktiviratiguNaM zrAvakasya vyAcakSANaH prAha --- annaM pAnaM khAdyaM lehyaM nAznAti yo vibhAvaryAm/ sa ca rAtribhuktivirataH sattveSv anukampamAnamanAH//143// sa ca zrAvako rAtribhuktivirato 'bhidhIyate yo vibhAvaryAM rAtrau nAznAti na bhuGkte/ kiM tad ity Aha --- annam ityAdi annaM bhaktamudgAdi, pAnaM drAkSAdi pAnakam, khAdyaM modakAdi, lehyaM ravrAdi/ kiMviziSTaH? anukampamAnamanAH sakaruNahRdayaH/ keSu? sattveSu prANiSu//143//(p.96) sAmpratam abrahmaviratatvaguNaM zrAvakasya darzayann Aha --- malabIjaM malayoniM galan malaM pUtigandhi bIbhatsam/ pazyann aGgam anaGgAd viramati yo brahmacArI saH//144// anaGgAt kAmAdyo viramati vyAvartate sa brahmacArI/ kiM kurvan? pazyan/ kiM tat? aGgaM zarIram/ kathaMbhUtam ity Aha --- maletyAdi malaM zukrazoNitaM bIjaM kAraNaM yasya/ malayoniM malasya malinatAyAH apavitratvasya yoniH kAraNam/ galan malaM galan sravan malo mUtrapurISasvedAdilakSaNo yasmAt/ pUtigandhi durgandhopetam/ bIbhatsaM sarvAvayaveSu pazyatAM bIbhatsabhAvotpAdakam//144// idAnIm ArambhavinivRttiguNaM zrAvakasya pratipAdayann Aha --- sevAkRSivANijyapramukhAd Arambhato vyupAramati/ prANAtipAtahetor yo 'sAv ArambhavinivRttaH//145// yo vyupAramati vizeSeNa uparataH vyApArebhya A samantAt jAyate asAv ArambhavinivRtto bhavati/ kasmAt? ArambhataH/ kathaMbhUtAt? sevAkRSivANijyapramukhAt, sevAkRSivANijyAH pramukhA AdyA yasya tasmAt/ kathaMbhUtAt? prANAtipAtahetoH prANAnAm atipAto viyojanaM tasya hetoH kAraNabhUtAt/ anena snapanadAnapUjAvidhAnAdyArambhAd uparatir nirAkRtAH tasya prANAtipAtahetutvAbhAvAt prANipIDAparihAreNaiva tatsaMbhavavat/ vANijyAdyArambhAd api tathA saMbhavas tarhi vinivRttir na syAd ity api nAniSTaM prANipIDAhetor eva tadArambhAt nivRttasya zrAvakasyArambhavinivRttatvaguNasampannatopapatteH//145// adhunA parigrahanivRttiguNaM zrAvakasya prarUpayann Aha --- bAhyeSu dazasu vastuSu mamatvam utsRjya nirmamatvarataH/ svasthaH santoSaparaH paricittaparigrahAd virataH//146//(p.97) pari samantAt cittasthaH parigraho hi paricittaparigrahas tasmAd virataH zrAvako bhavati/ kiMviziSTaH san? svastho mAyAdirahitaH/ tathA santoSaparaH parigrahAkAGkSAvyAvRttyA santuSTaH/ tathA nirmamatvarataH kiM kRtvA? utsRjya parityajya/ kiM tat? mamatvaM mUrcchA/ kva? bAhyeSu dazasu vastuSu/ etad eva dazadhA parigaNanaM bAhyavastUnAM dRzyate/ kSetraM vAstu dhanaM dhAnyaM dvipadaM ca catuSpadam/ zayanAsanaM ca yAnaM kupyaM bhANDam iti daza// kSetraM sasyAdhikaraNaM vaDAlikAdi/ vAstu gRhAdi/ dhanaM suvarNAdi/ dhAnyaM vrIhyAdi/ dvipadaM dAsIdAsAdi/ catuSpadaM gavAdi/ zayanaM khaTvAdi/ AsanaM viSTarAdi/ yAnaM DolikAdi/ kupyaM kSaumakArpAsakauzeyakAdi/ bhANDaM zrIkhaNDamaJjiSTAkAMsyatAmrAdi//146// sAmpratam anumativiratiguNaM zrAvakasya prarUpayann Aha --- anumatir Arambhe vA parigrahe aihikeSu karmasu vA/ nAsti khalu yasya samadhIr anumativirataH sa mantavyaH//147// so 'numativirato mantavyaH yasya khalu sphuTaM nAsti/ kAsau? anumatir abhyupagamaH/ kva? Arambhe kRSyAdau/ vAzabdaH sarvatra parasparasamuccayArthaH/ parigrahe vA dhAnyadAsIdAsAdau/ aihikeSu karmasu vA vivAhAdiSu/ kiMviziSTaH? samadhIH rAgAdirahitabuddhiH mamatvarahitabuddhir vA//147// idAnIm uddiSTaviratilakSaNayuktatvaM zrAvakasya darzayann Aha --- gRhato munivanam itvA gurUpakaNThe vratAni parigRhya/ bhaikSyAzanas tapasyann utkRSTaz celakhaNDadharaH//148// utkRSTaH uddiSTaviratilakSaNaikAdazaguNasthAnayuktaH zrAvako bhavati/ kathaMbhUtaH? celakhaNDadharaH kopInamAtravastrakhaNDadhArakaH AryaliGgadhArIty arthaH/(p.98) tathA bhaikSyAzano bhikSANAM samUho bhaikSyaM tadaznItauti bhaikSyAzanaH/ kiM kurvan? tapasyan tapaH kurvan/ kiM kRtvA? parigRhya gRhItvA/ kAni? vratAni/ kva? gurUpakaNThe gurusamIpe/ kiM kRtvA? itvA gatvA/ kiM tat? munivanaM munyAzramaM/ kasmAt? gRhataH//148// tapaH kurvann api yo hy AgamajJaH sann evaM manyate tadA zreyo jJAtA bhavatIty Aha --- pApam arAtidharmo bandhur jIvasya ceti nizcinvan/ samayaM yadi jAnIte zreyo jJAtA dhruvaM bhavati//149// yadi samayaM AgamaM jAnIte AgamajJo yadi bhavati tadA dhruvaM nizcayena zreyo jJAtA utkRSTa jJAtA sa bhavati/ kiM kurvan? nizcinvan/ katham ity Aha --- pApam ityAdi --- pApam evArAtiH zatrur jIvasyAnekApakArakatvAt dharmasya bandhur jIvasyAnekopakArakatvAd ityevaM nizcinvan//149// idAnIM zAstrArthAnuSThAtuH phalaM darzayann Aha --- yena svayaM vItakalaGkavidyAdRSTikriyAratnakaraNDabhAvam/ nItas tam AyAti patIcchayeva sarvArthasiddhis triSu viSTapeSu//150// yena bhavyena svayaM AtmA svayaMzabdo 'trAtmavAcakaH nItaH prApitaH/ kam ity Aha --- vItetyAdi, vizeSa ito gato naSTaH kalaGko doSo yAsAM tAz ca tA vidyAdRSTikriyAz ca jJAnadarzanacAritrANi tAsAM karaNDabhAvaM taM bhavyaM AyAti Agacchati/ kAsau? sarvArthasiddhiH dharmArthakAmamokSalakSaNArthAnAM siddhir niSpattiH kartrI/ kayevAyAti? patIcchayeva svayamvaravidhAnecchayeva/ kva? triSu viSTapeSu tribhuvaneSu//150// ratnakaraNDakaM kurvataz ca mama yAsau samyaktvasampattir vRddhiM gatA sA etad eva kuryAd ity Aha --- sukhayatu sukhabhUmiH kAminaM kAminIva sutam iva jananI mAM zuddhazIlA bhunaktu/(p.99) kulam iva guNabhUSA kanyakA saMpunItAj jinapatipadapadmaprekSiNI dRSTilakSmIH//151// mAM sukhayatu sukhinaM karotu/ kAsau? dRSTilakSmIH samyagdarzanasampattiH/ kiMviziSTety Aha --- jinetyAdi jinAnAM dezataH karmonmUlakAnAM gaNadharadevAdInAM patayas tIrthaMkarAs teSAM padAni subantatiGantAni padA vA tAny eva padmAni tAni prekSate zraddadhAtItyevaMzIlA/ ayam arthaH --- lakSmIH padmAvalokanazIlA bhavati dRSTilakSmIs tu jinoktapadapadArthaprekSanazIleti/ kathaMbhUtA sA? sukhabhUmiH/ sukhotpattisthAnam/ keva? kAminaM kAminIva yathA kAminI kAmabhUmiH kAminaM sukhayati tathA mAM dRSTilakSmIH sukhayatu/ tathA sA mAM bhunaktu rakSatu/ keva? sutam iva jananI/ kiMviziSTA? zuddhazIlA jananI hi zuddhazIlA sutaM rakSati nAzuddhazIlA duzcAriNI/ dRSTilakSmIs tu guNavratazikSAvratalakSaNazuddhasaptazIlasamanvitA mAM bhunaktu/ tathA sA mAM sampunItAt sakaladoSakalaGkaM nirAkRtya pavitrayatu/ kim iva? kulam iva guNabhUSA kanyakA/ ayam arthaH --- kulaM yathA guNabhUSA guNAlaGkAropetA kanyA pavitrayati zlAghyatAM nayati tathA dRSTilakSmIr api guNabhUSA aSTamUlaguNair alaGkRtA mAM samyakpunItAd iti//151// yenAjJAnatamo vinAzya nikhilaM bhavyAtmacetogatam samyagjJAnamahAMzubhiH prakaTitaH sAgAramArgo 'khilaH/ sa zrIratnakaraNDakAmalaraviH saMsRtsaricchoSako jIyAd eSa samantabhadramunipaH zrImAn prabhendur jinaH//1// iti prabhAcandraviracitAyAM samantabhadrasvAmIviracitopAsakAdhyayanaTIkAyAM paJcamaH paricchedaH/(p.100)